خارش مقعد در زنان و مردان یک مشکل رایج است که می‌تواند به علت عدم رعایت بهداشت، عادات غذایی یا بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد شود.
با اینکه خارش مقعد مشکلی ناخوشایند است اما معمولاً علت آن جدی نبوده و می‌توان با تغییر سبک زندگی یا درمان‌های پزشکی آن را مدیریت کرد.
علت خارش مقعد در زنان اغلب با برهم خوردن تعادل میکروفلور واژن همراه است. در برفک یا ضایعات قارچی بدون درمان به موقع، بیماری به مناطق مجاور گسترش می‌یابد.
با این وجود، عوامل بسیاری باعث خارش و سوزش ناحیه اسفنکتر می‌شوند از جمله کرم‌ها، اختلالات متابولیک و حتی تومور دستگاه گوارش.
علل خارش نزدیک مقعد در زنان
خارش مقعد در زنان و احساس ناراحتی در پوست اطراف مقعد از علائم اختلالات مختلف در بدن است.
احساسات ناخوشایند در ناحیه خارجی می‌تواند با انواعی از تحریک کننده‌ها همراه باشد:
- محصولات آرایشی و بهداشتی و دستمال توالت عطری
- روان کننده
- لباس‌ها با جنس مصنوعی
- ملحفه
- تعریق بیش از حد
- داروها
اگر واقعاً خارش در اثر یک واکنش آلرژیک باشد، تسکین خارش بسیار آسان است. فقط کافی‌ست محرک را شناسایی کنید و تماس با آن را از بین ببرید.
مقابله با سایر عوامل تحریک کننده تا حدودی دشوارتر است. اگزما، سبوره و سایر بیماری‌های پوستی فقط قابل تشخیص توسط پزشک هستند.
گاهی اوقات دلیل خارش اطراف مقعد در زنان با عفونت‌های جنسی مرتبط است. میکروفلورای بیماری‌زا از واژن به سرعت گسترش پیدا کرده و می‌تواند غشای مخاطی اسفنکتر را تحت تاثیر قرار دهد.
در چنین مواردی، آزمایش کشت باکتری انجام می‌شود و همچنین، در اکثر موارد، خارش اطراف مقعد در زنان باعث بروز کرم سوزنی خواهد شد.
ظهور این گونه از کرم‌ها در روده بزرگ است اما لاروهای آنها فقط با اکسیژن کافی زنده هستند.
بنابراین کرم‌ها از روده بیرون می‌روند و در چین‌های مقعدی تخمک گذاری می‌کنند. حرکت کرم‌ها و لاروهای آنها سبب خارش و تحریک می‌شود.
تعیین ماهیت عفونت کرمی و شکل دقیق انگل‌ها با آزمایش دقیق مدفوع صورت می‌گیرد.
نشانه دیگری هم وجود دارد که تشدید خارش در عصرها و شب‌ها است. در مجموع، خارش مقعد در زنان معمولاً به علت بیماری‌های جدی نیست.
علل پاتولوژیک خارش مقعد در زنان
پزشکان، خارش مقعد را معمولاً به شکل اولیه (به عنوان یک بیماری مستقل)، ثانویه (علامت یک بیماری دیگر) و حاد – مزمن دسته‌بندی می‌کنند.
خارش مقعد اغلب به علت ماهیت پاتولوژیک ظاهر می‌شود و سایر علائم عبارتند از:
| علل بروز | علائم و نشانه ها |
| زگیل تناسلی | به علت زگیل‌ها خارش ایجاد می‌شود |
| پارگی مقعد | خونریزی و درد به علت آسیب و التهاب رکتون با علل مختلف، لوکمیا، سفلیس |
| فیستول آنورکتال | سوزش، تشخیص ترشح سروزی |
| پولیپ | تکثیر بافت اپیتلیوم گلاندولار از ناحیه مقعد که باعث خونریزی می‌شود |
| هموروئید داخلی و خارجی | درد حین و بعد از مدفوع، بروز خونریزی در حین نشستن. ممکن است خارج از وریدهای بزرگ گره‌های مقعد ایجاد شود |
| پروکتوسیگموئید به صورت التهاب در روده بزرگ | دمای غیر طبیعی بدن، تهوع، استفراغ، نفخ، اسهال، احساس وجود جسم خارجی در مقعد |
| بدخیمی‌ها، علائم بستگی به مکان تومور در مقعد دارند | خونریزی، سوزش، عدم خروج راحت مدفوع، افزایش دمای بدن |
| آسکاریازیس که توسط انگل ایجاد می‌شود | اختلالات گوارشی، تغییر در اشتها، خارش شدید بلافاصله بعد از دفع در شب |
| ژیاردیازیس | درد و گرفتگی در شکم، مشکل با دستگاه گوارش، تکرر ادرار، راش در ناحیه مقعد و پرینه |
| دیس باکتریوز | که به علت نقص تعادل میکروبی روده ایجاد می‌شود و ناشی از سوء هاضمه با یبوست متناوب و اسهال است |
| بیماری اندام تناسلی | خارش و سوزش و گسترش آن به پرینه و مقعد در سوزاک، کلامدیا و تریکوموناز |
| بیماری‌های پوستی درماتیت پسوریازیس، لیکن | افزایش دمای بدن، پوسته پوسته شدن، سوزش، قرمزی، راش |
| دیابت | افزایش قند خون، خارش پرینه |
| بیماری کبدی | اختلالات کبدی که سبب مسمومیت نسبی، واکنش‌های آلرژیک، بثورات پوستی در قسمتهای مختلف بدن و خارش می‌شود |
علل فیزیولوژیکی خارش مقعد
خارش مقعد در زنان (علل غیر پاتولوژیک) وقتی رخ می‌دهد که:
- اضافه وزن بیش از حد : چاقی باعث افزایش تولید سبوم می‌شود که احتمالاً سبب ایجاد راش در چین‌های بدن، خارش و سوزن سوزن شدن خواهد شد.
- اختلال در سلامت روان : به علت افزایش حساسیت و تحریک پذیری همراه با افسردگی و عصبی شدن که باعث خارش در پوست و احتمالاً مقعد شود
- لباس زیر نامناسب با پارچه مصنوعی
- عدم رعایت بهداشت
- دستمال توالت بی‌کیفیت و زمخت
- رطوبت ناشی از تعریق بیش از حد حین فعالیت
بیشتر بخوانید : خارش واژن در زنان + علل و درمان
علت‌های خاص خارش مقعد در زنان
خارش مقعد در زنان ممکن است مرتبط با علل خاصی باشد که فقط مختص بدن زن است.
بارداری
روند حمل یک نوزاد در شکم باعث ایجاد تغییرات شگرفی در مادر می‌شود.
هموروئید (بیشتر در سه ماهه سوم)
رحم بزرگ شده روی رکتوم فشار می‌آورد و سبب گشاد شدن وریدهای مقعد می‌شود در نتیجه علائم زیر به وجود می‌آیند:
- خارش
- خونریزی
- سوزش
- درد حین دفع مدفوع
حساسیت به مراقبت‌های شخصی
مثل واکنش بدن به دستمال مرطوب، صابون‌ها، ژل‌ها که باعث تحریک پوست و علائم زیر می‌شوند:
- خارش
- سوزش
- راش
- پوسته پوسته شدن
- التهاب پوست
رژیم غذایی اشتباه
که با توجه به بار مضاعف، دستگاه گوارش نمی‌تواند غذا را به خوبی پردازش کند و بدن به آلرژن‌های موجود در آن واکنش نشان می‌دهد. میل به خارش می‌تواند به علل زیر باشد:
- تماس مدفوع حاوی تکه‌های غذای هضم نشده با مقعد
- خوردن غذاهای تند
- استفاده از مکمل‌های شل کننده مدفوع
- آبمیوه‌ها می‌توانند باعث آلرژی شوند (مرکبات، توت فرنگی و محصولات حاوی نگهدارنده)
همچنین مشکلات زیر هم باعث بروز خارش مقعد خواهند شد:
- هرپس (تبخال تناسلی) : پس از ورود به بدن تا انتها بهبود نمی‌یابد. در بارداری، سیستم ایمنی بدن ضعیف می‌شود و این بیماری می‌تواند در ناحیه مقعد خود را نشان بدهد.
- درماتیت موضعی : در هنگام تماس پوست با مدفوع رخ می‌دهد و اغلب در افراد با اضافه وزن دیده می‌شود.
- استفاده از آنتی بیوتیک‌ها : استفاده از این داروها می‌تواند باعث عدم تعادل در محیط روده شود و رشد بیش از حد مخمرها و باکتری‌ها را در پی دارد
- آلودگی به کرم : عدم رعایت بهداشت
تغییرات هورمونی
پس از ۴۵ سالگی بدن زنان شروع به بازسازی می‌کند تا استروژن کمتری تولید کند. این امر منجر به کاهش سنتز الاستین، کلاژن و در نهایت نازک شدن غشای مخاطی و اختلال عملکرد اندام‌های جنسی می‌شود.
مخاط رکتوم دچار تغییراتی در ضخامت مخاط می‌شود که موارد زیر را در پی دارد:
- ترک
- حساسیت‌ها
- تمایل به میکروتروماها
- ظهور خارش پوست
- سوزن سوزن شدن مقعد
- خارش مقعد
تغییرات هورمونی و ضعیف شدن مخاط ممکن است به علت کاهش ایمنی و تولید مثل در میکروارگانیسم‌های عامل بیماری در موارد زیر باشد:
- مخمر
- واژینوز باکتریایی
- تبخال
- بیماری‌های دستگاه دفع
برای رفع خارش مقعد به چه متخصصی مراجعه کنیم؟
برای رفع خارش مقعد میتوانید به متخصص‌های زیر مراجعه کنید:
- پروکتولوژیست (جراح کلورکتال): در موارد مشکوک به مشکلات رکتوم و وریدهای نزدیک مقعد
- متخصص زنان : وجود علائمی روی مقعد تا فرج
- متخصص غدد : اگر پیش نیازهایی برای تغییرات هورمونی وجود داشته باشد
- متخصص گوارش : در صورت بروز مشکلات احتمالی در دستگاه گوارش
- متخصص پوست : وقتی که با خارش بثورات و پوسته پوسته شدن همراه باشد
- انگل شناس : وقتی فرد مشکوک به انگل و آلوده بودن به کرم است
برای خارش بلند مدت، بعد از مراجعه به پزشک، یک سری از آزمایشات تجویز می‌شوند:
- آزمایش انگل مدفوع
- آزمایش خون برای تعیین میزان هورمون و قند خون
- آزمایش تبخال تناسلی
- آزمایش فلورا
- تعدادی از آزمایش‌ها برای بررسی وضعیت رکتوم و روده
روش‌های درمان خانگی خارش، بسته به علت
خارش یک بیماری مستقل نیست و فقط نشانه وجود مشکلی در بدن است. در این خصوص، پزشک درمانی جامع برای علت زمینه‌ای و رفع کاهش علائم تجویز می‌کند تا در منزل انجام شود.
در بیماری‌های پوستی از کرم‌ها و پمادها استفاده می‌شود مثل زینک.
دیس باکتریوز
با کاهش قابل توجه تعداد میکروارگانیسم‌های مفید، فلور روده و میزان اسید آن تغییر می‌کند و در نتیجه باعث تحریک و خارش مقعد می‌شود.
برای از بین بردن چنین مشکلی، اقدامات زیر قابل انجام است:
- مصرف پروبیوتیک‌ها
- پره بیوتیک‌ها
- ضد انقباض‌ها
- آنتی بیوتیک‌ها
همچنین برای رفع خارش، آنتی هیستامین‌های نوع کلاریتین یا زیرتک به میزان نصف یا یک قرص در روز برای کاهش احساس خارش و طب سنتی نشستن در آب بابونه را توصیه می‌کند.
سه قاشق بابونه را در یک لیتر آب جوش دم کرده و با ۳ لیتر آب رقیق کنید.
برای رفع سریع خارش، رژیم غذایی با محتوای زیر توصیه می‌شود:
- فیبر غذایی بالا (هویج، جلبک دریایی)
- اسید آمینه‌های گلوتامین و آرژنین (مرغ، گوشت گاو، سبزی)
- بیفیدو باکتری (کره)
- لاکتوباسیلوس (محصولات اسید لاکتیک)
مایکوزیس
مایکوزیس یک بیماری قارچی است که در صورت عدم رعایت بهداشت شخصی رخ می‌دهد و درمان جامع و کاربردی احتیاج دارد:
- داروهای ضد التهابی تجویز موضعی – پمادی که برای کاهش خارش مقعد برای دو تا چهار روز استفاده می‌شود
- ضدعفونی کننده یک بار در روز
- کرم‌های ضد قارچ (کلوتریمازول، تربینافین)
- داروهایی مثل فلوکونازول طبق دستور پزشک
- مخلوط بابونه با ماست و استفاده با سواب
- روغن درخت چای و گل همیشه بهار هر کدام ۱۰ میلی لیتر به شکل تنقیه
کرم بوتریوسفال (نواری)
علت خارش مقعد در زنان می‌تواند کرم‌های سوزنی یا ژیاردیا باشد که در طول شب این خارش افزایش می‌یابد و خواب طبیعی مختل می‌شود.
علاوه بر خارش، موارد زیر را هم فرد تجربه می‌کند:
- مسمومیت
- واکنش‌های آلرژیک روی پوست
- ناراحتی معده
- تغییر در اشتها
انگل با داروهایی که در زیر مشاهده می‌شوند رفع می‌شود:
- راکسوم
- دکاریس
- گلمینتوکس
داروها طبق نوع انگل و تحمل مواد فعال توسط بیمار انتخاب می‌شوند. با خارش شدید، آنتی هیستامین هم تجویز خواهد شد.
روغن بذر کتان برای رفع بسیاری از کرم‌ها استفاده می‌شود. یک قاشق غذاخوری بذر کتان را ۳۰ دقیقه قبل از غذا ۳ تا ۴ بار در روز مصرف کنید.
جهت تسکین خارش از حمام جوشانده پوست بلوط، (۳ قاشق غذاخوری در ۳ لیتر آب) استفاده کنید.
بیشتر بخوانید : عوارض رابطه مقعدی؛ 5 دلیل اجتناب از آن
تاثیر آلرژی بر خارش مقعد
آلرژی باعث بروز بثورات و قرمزی در مقعد می‌شود. برای رفع علائم، داروهای خوراکی زیر را استفاده کنید:
- لووسیتریزین که دوز آن بستگی به سن بیمار دارد
- آورئوس : موثر برای درمان درماتیت، کهیر که خواب آور نیست و ۵۰ دقیقه بعد اثر می‌گذارد
- کلارتین : حداکثر تاثیر با قرص ۸ ساعت است و میزان مصرف بستگی به سن دارد
همچنین پمادها و ژل‌ها جهت تسکین خارش موضعی عبارتند از:
- بالم برای اثر روی پوست آسیب دیده با خاصیت ضد درد و آرامبخش دو بار در روز
- ژل فنیستیل جهت رفع خارش ۲ تا ۳ بار در روز
- مزودرما که با التهاب، تورم و خارش مبارزه می‌کند، روی پوست تمیز دو بار در روز
- پروکتوژل برای رفع خارش بواسیر، شقاق مقعد، اگزما که در بیماری‌های قارچی منع مصرف دارد
اختلالات روانی
موقعیت‌های استرس‌زا، استرس عصبی و اختلالات روانی می‌توانند سبب بروز بثورات پوستی و خاراندن‌های غیر قابل کنترل در قسمتهای مختلف بدن شوند.
برای رفع خارش‌های عصبی، داروها به ترتیبِ علت بیماری و شدت آن انتخاب می‌شوند:
- والرین (قطره، قرص) برای دو تا سه روز در روز بعد از غذا، به مدت ۷ تا ۱۴ روز یا در اثر افزایش استرس عاطفی
- لوکوورین به عنوان آرامبخش برای ۱۵ تا ۲۰ بار استفاده می‌شود، روزی سه بار قبل از غذا
- آفوبازول داروی بدون نسخه است برای حملات اضطرابی و بی‌خوابی، طی ۲ تا ۳ هفته تا ۳۰ میلی‌گرم در روز
- آتاراکس که آرامبخش است و حساسیت عصبی محیطی را می‌کاهد و ضد حساسیت است
همچنین میتوانید ۲۰۰ گرم جوش شیرین را با ۵۰ لیتر آب گرم ترکیب کرده و در لگن بنشینید.
هموروئید
در صورت بروز هموروئید، احتمال خارش و سوزش در مقعد وجود دارد. علاوه بر درمان اصلی، از داروهایی استفاده کنید که سبب کاهش علائم می‌شوند.
- آنوسول که شامل عصاره بلادونا، سولفات روی و بیسموت می‌شود
- پماد پروکتوزان که کاهش التهاب را در پی دارد
- رلیف اولترا که هیدروکورتیزون دارد
- ناتالسید که سبب کاهش تورم، التهاب و خارش می‌شود، مدفوع را نرم کرده در نتیجه بافت را از میکروترومای مقعد در امان نگه می‌دارد
دیابت
خارش به علت دیابت، به دلیل افزایش گلوکز خون است. بنابراین داروهای زیر استفاده می‌شوند:
- کرم با محتویات کافور، منتول، دیفن هیدرامین
- پمادهای استروئیدی هیدروکورتیزون، بکلومتازون
- پمادهای ضد قارچ حاوی میکونازول، کتوکونازول
- قرص آنتی هیستامین (دیفن هیدرامین، کلرفنیرامین)
- خمیر جوش شیرین که مخلوطی از ۱۱۰ میلی لیتر آب و ۱۶۰ گرم جوش شیرین و مالیدن آن به پوست خارش دار است. بعد از ۱۵ دقیقه بشویید.
بیماری‌های دستگاه تناسلی – ادراری
علت خارش مقعد در زنان می‌تواند بیماری‌های دستگاه تناسلی باشد مثل:
- سیستیت
- پیلونفریت
- اورتریت
- برفک
- شپش
- بیماری‌های مقاربتی
در همه موارد، درمان ترکیبی و مدت زمان درمان توسط پزشک مشخص می‌شود. در بیماری‌های التهابی مثانه و کلیه، خارش در مقعد هم به وجود می‌آید که در آن از گالاویت استفاده می‌شود.
این عامل تعدیل کننده ایمنی، برای تاثیر گذاشتن روی علائم بیماری و التهابات تجویز می‌شود و پماد بی‌حس کننده موضعی حاوی لیدوکائین توصیه خواهد شد.
پارگی رکتوم
ترک رکتوم معمولاً با سوزش، خارش، لکه‌های کوچک خون روی دستمال توالت، میکروتروماهای دوره‌ای همراه است.
برای رفع خارش از پمادها و کرم‌های زیر استفاده می‌شود:
- پماد سولکوسریل که خاصیت درمانی دارد
- پماد دکسپانتتول آرامش بخش و فعال کننده بازسازی بافت است
برای تاثیر مثبت، کرم‌ها، شیاف‌ها یک تا دو بار در روز برای ۵ تا ۷ روز تجویز می‌شوند
بیشتر بخوانید : درمان شقاق مقعدی (فیشر)
پولیپ‌ها و زگیل‌ها
پزشکان برداشتن پولیپ و زگیل با جراحی را توصیه می‌کنند. اگر پولیپ باعث ناراحتی و درد در مخاط راست روده یا ناحیه تناسلی شده، با سوزاندن، برداشتن یا خراشیدن رفع می‌شود.
با وجود خارش می‌توان از داروهای حاوی لیدوکائین استفاده کرد و بعد از جراحی تهاجمی، خارش از بین می‌رود.
هنگام خونریزی توده‌ها، سوزش و خارش ایجاد می‌شود و بهتر است کتان و پوست بلوط به کار رود.
رعایت بهداشت جهت رفع خارش و تسکین
اگر خارش به علت بیماری‌های پاتولوژیک نیست پس قوانین زیر را رعایت کنید:
- بعد از هر بار دفع خود را با آب گرم بشویید
- از دستمال مرطوب آنتی باکتریال استفاده کنید
- لباس زیر راحت و نخی بپوشید
- وسایل شخصی و لوازم جنسی شخصی داشته باشید
- نمک، ترشی و تندی نخورید
علت خارش مقعد در زنان متفاوت است اما همیشه نیاز به راه حل‌های موثر دارد.
مراجعه به یک متخصص زنان جهت بررسی علت دقیق خارش مقعد در خانم‌ها و شروع فرآیند درمانی الزامی است. اگر در تهران زندگی می‌کنید با مراجعه به کلینیک دکتر عاطفه نظری میتوانید علت را زیر نظر یک پزشک متخصص و باتجربه شناسایی و سپس به درمان بپردازید.
شماره تلفن های تماس برای دریافت نوبت
09036830686 – 02165833148 – 02166661879
سایر اطلاعات تماس همراه با آدرس کلینیک صفحه تماس با ما
