شقاق مقعدی یک پارگی کوچک در بافت نازک و مرطوبی (مخاط) است که مقعد را پوشانده است. سفت یا بزرگ بودن مدفوع منجر به ایجاد شقاق مقعدی شده و معمولا هنگام مدفوع کردن احساس درد و خونریزی خواهید داشت.
همچنین احتمال اسپاسم در حلقه عضلانی انتهای مقعد (اسفنکتر مقعد) نیز وجود دارد. شقاق مقعدی در نوزادان بسیار رایج است اما افراد در سنین دیگر را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.
این وضعیت اکثرا با روش های درمانی ساده مانند افزایش مصرف فیبر یا نشستن در آب گرم بهتر می شود. با این حال برخی افراد مبتلا به شقاق مقعدی به دارو یا گاهی اوقات جراحی نیاز خواهند داشت.
علائم شقاق مقعدی
علائم و نشانه های شقاق مقعدی عبارتند از:
- درد هنگام مدفوع کردن که گاهی شدید است
- درد پس از مدفوع کردن که تا چند ساعت ادامه دارد
- مشاهده خون قرمز روشن روی مدفوع یا دستمال توالت پس از مدفوع کردن
- پارگی قابل مشاهده روی پوست اطراف مقعد
- وجود یک توده یا برآمدگی کوچک روی پوست نزدیک محل شقاق مقعدی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد ؟ در صورت تجربه درد هنگام مدفوع کردن و یا مشاهده خون روی مدفوع یا دستمال توالت به پزشک مراجعه کنید.
علل شقاق مقعدی
علل رایج ابتلا به شقاق مقعدی عبارتند از:
- دفع مدفوع بزرگ یا سفت
- یبوست و زور زدن هنگام مدفوع کردن
- اسهال مزمن
- رابطه مقعدی
- زایمان
علل کمتر رایج شقاق مقعدی عبارتند از:
- بیماری کرون یا سایر بیماری های التهابی روده
- سرطان مقعد HIV
- اچ آی وی
- بیماری سل
- سیفلیس
عوامل خطر
عواملی که خطر ایجاد شقاق مقعدی را افزایش می دهند عبارتند از:
- یبوست . زور زدن و دفع مدفوع سفت خطر پارگی را افزایش می دهد.
- زایمان . شقاق مقعدی پس از زایمان در زنان بیشتر است.
- بیماری کرون . این بیماری التهابی روده منجر به التهاب مزمن مجرای روده شده و پوشش کانال مقعد را در برابر پارگی آسیب پذیرتر می کند.
- رابطه مقعدی .
- سن . شقاق مقعدی در هر سنی رخ می دهد، اما در نوزادان و میانسالان رایج تر است.
بیشتر بخوانید : سزارین یا زایمان طبیعی؟ کدام یک مناسب تر است؟
عوارض شقاق مقعدی
عوارض شقاق مقعدی شامل موارد زیر خواهد بود:
- عدم بهبودی . این وضعیت در صورتی که طی هشت هفته بهبود نیابد شقاق مقعدی مزمن در نظر گرفته شده و نیازمند درمان های بیشتر است.
- عود . پس از بهبود این بیماری احتمالا ابتلای مجدد به شقاق وجود دارد.
- گسترش پارگی به عضلات اطراف . پارگی گاهی به حلقه عضلانی که مقعد را بسته نگه می دارد (اسفنکتر داخلی مقعد) گسترش یافته و بهبود شقاق مقعدی را دشوارتر می کند.
عدم درمان این بیماری نیز منجر به بروز علائم دیگر شده و احتمالا برای کاهش درد، ترمیم یا برداشتن شقاق به دارو یا عمل جراحی نیاز خواهید داشت.
پیشگیری شقاق مقعدی
با انجام برخی اقدامات می توان از یبوست یا اسهال و در نتیجه شقاق مقعدی جلوگیری کرد. غذاهای پر فیبر بخورید، مایعات بنوشید و به طور منظم ورزش کنید تا هنگام مدفوع کردن مجبور نباشید به خود فشار بیاورید.
پزشک احتمالا درباره سوابق پزشکی سوالاتی پرسیده و پس از انجام معاینه فیزیکی ناحیه مقعد را به آرامی بررسی می کند. پارگی معمولا قابل مشاهده است و تنها این معاینه برای تشخیص شقاق مقعدی کافی خواهد بود.
شقاق مقعدی حاد شبیه یک پارگی تازه و تا حدودی شبیه بریدگی با کاغذ است. در شقاق مقعدی مزمن، پارگی عمیق تر بوده و یک زائده گوشتی داخلی یا خارجی نیز وجود دارد.
این بیماری در صورتی که بیشتر از هشت هفته طول بکشد مزمن در نظر گرفته می شود. محل شقاق سرنخ هایی درباره علت بیماری ارائه می دهد.
بریدگی که به جای پشت یا جلوی مقعد در کنار دهانه مقعد ایجاد شده باشد به احتمال زیاد نشانه اختلال دیگری مانند بیماری کرون است.
اگر مشکوک به یک بیماری زمینه ای باشید احتمالا آزمایشات بیشتری توصیه می شود:
- آنوسکوپی . آنوسکوپ یک دستگاه لوله ای شکل است که برای بررسی رکتوم و مقعد در داخل مقعد قرار داده می شود.
- سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر . پزشک یک لوله نازک و انعطاف پذیر به همراه یک دوربین کوچک را وارد قسمت انتهایی روده بزرگ می کند.
این آزمایش در صورتی انجام می شود که کمتر از 50 سال داشته باشید و هیچ عامل خطری برای بیماری ها یا سرطان روده وجود نداشته باشد.
بیشتر بخوانید : آزمایش و تست پاپ اسمیر در تهران
- کولونوسکوپی . پزشک یک لوله انعطاف پذیر را وارد مقعد کرده و کل این ناحیه را بررسی می کند.
این آزمایش در صورتی انجام می شود که بالاتر از 50 سال سن داشته باشید و یا عوامل خطر سرطان روده بزرگ و بیماری های دیگر یا علائم دیگری مانند درد شکم یا اسهال وجود داشته باشد.
درمان شقاق مقعدی
با انجام اقداماتی مانند افزایش مصرف فیبر و مایعات که مدفوع را نرم نگه می دارند معمولا در عرض چند هفته بهبود خواهید یافت.
روزانه چندین بار نشستن در آب گرم به مدت 10 تا 20 دقیقه به ویژه پس از مدفوع کردن به شل شدن اسفنکتر و بهبودی کمک می کند. در صورت ادامه یافتن علائم احتمالا به درمان بیشتری نیاز خواهید داشت.
درمان های غیر جراحی
پزشک گاهی موارد زیر را توصیه می کند:
- استفاده از نیتروگلیسیرین به افزایش جریان خون در شقاق، تسریع بهبودی و شل کردن اسفنکتر مقعد کمک می کند.
در صورت اثربخش نبودن سایر اقدامات محافظه کارانه، نیتروگلیسیرین به طور کلی به عنوان درمان انتخابی در نظر گرفته می شود. سردردی که گاهی بسیار شدید است از عوارض این روش درمانی خواهد بود.
- کرم های بی حس کننده موضعی مانند لیدوکائین هیدروکلراید (زایلوکائین) برای تسکین درد مفید هستند.
- تزریق سم بوتولینوم نوع A (بوتاکس) به فلج کردن عضله اسفنکتر مقعد و رفع اسپاسم کمک می کند.
- داروهای فشار خون مانند نیفدیپین خوراکی (پروکاردیا) یا دیلتیازم (کاردیزم) به شل شدن اسفنکتر مقعدی کمک می کنند.
این داروها به صورت خوراکی مصرف شده و یا روی پوست اعمال می شوند. این روش زمانی که استفاده از نیتروگلیسیرین موثر نباشد یا عوارض جانبی قابل توجهی ایجاد می کند کاربرد خواهد داشت.
عمل جراحی
پزشک در صورت تجربه شقاق مقعدی مزمن که به درمان های دیگر پاسخ نمی دهد و یا داشتن علائم شدید احتمالا جراحی را توصیه می کند.
معمولا در روشی به نام اسفنکتروتومی داخلی جانبی بخش کوچکی از عضله اسفنکتر مقعد برای کاهش اسپاسم و درد و همچنین تسریع بهبودی برداشته می شود.
مطالعات نشان داده است که جراحی برای شقاق مزمن بسیار موثرتر از درمان های دیگر است. با این حال پس از جراحی کمی خطر بی اختیاری وجود دارد.
سبک زندگی و درمان های خانگی
چندین تغییر در سبک زندگی به تسکین ناراحتی و بهبود شقاق مقعدی و همچنین جلوگیری از عود بیماری کمک می کند:
- به رژیم غذایی خود فیبر اضافه کنید . روزانه خوردن حدود 25 تا 30 گرم فیبر به نرم نگه داشتن مدفوع و بهبود شقاق کمک می کند. میوه ها، سبزیجات، آجیل و غلات کامل غذاهای غنی از فیبر هستند.
همچنین می توانید مکمل فیبر مصرف کنید. افزودن فیبر باعث ایجاد گاز و نفخ می شود، بنابراین مصرف فیبر را به تدریج افزایش دهید.
- مایعات کافی بنوشید . مصرف مایعات به جلوگیری از یبوست کمک می کند.
- از زور زدن هنگام مدفوع کردن خودداری کنید . زور زدن باعث ایجاد فشار شده و می تواند پارگی در حال بهبودی را باز کند و یا باعث ایجاد پارگی جدید شود.
اگر نوزادتان شقاق مقعدی دارد، حتما پوشک را مرتب عوض کنید، ناحیه مورد نظر را به آرامی بشویید و مشکل را با پزشک در میان بگذارید.
آماده شدن برای قرار ملاقات
در صورت ابتلا به شقاق مقعدی احتمالا به پزشک متخصص در بیماری های گوارشی (متخصص گوارش) یا جراح روده بزرگ و رکتوم ارجاع داده خواهید شد.
در ادامه اطلاعاتی در زمینه آماده شدن برای ملاقات با پزشک آورده شده است.
بیشتر بخوانید : ویروس اچ پی وی چیست؟ علائم، دلایل ابتلا و درمان
اقداماتی که می توانید انجام دهید
قبل از ملاقات با پزشک درباره اقداماتی که باید از پیش انجام دهید، مانند ناشتا بودن برای انجام یک آزمایش خاص سوال بپرسید و فهرستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائم، حتی اگر به نظرتان با دلیل ایجاد بیماری مرتبط نباشند.
- اطلاعات شخصی مهم از جمله استرس زیاد، تغییرات اخیر در زندگی و سوابق پزشکی خانوادگی.
- تمام داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل های مصرفی به همراه دوز آن ها.
- در صورت امکان یک نفر مانند اعضای خانواده یا دوست را همراه خود ببرید تا به شما در یادآوری نکاتی که فراموش می کنید کمک کند.
- سوالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید را آماده کنید.
برخی سوالات اساسی که باید از پزشک بپرسید عبارتند از:
- چه چیزی باعث بروز علائم شده است؟
- آیا دلایل احتمالی دیگری برای بروز علائم وجود دارد؟
- آیا لازم است آزمایشاتی انجام دهم؟
- این وضعیت موقتی (حاد) است یا مزمن؟
- آیا توصیه های غذایی وجود دارد که باید رعایت کنم؟
- محدودیت هایی وجود دارد که باید رعایت کنم؟
- بهترین روش درمان چیست؟
- آیا جایگزینی برای اولین روش درمان پیشنهاد شده وجود دارد؟
- بیماری دیگری نیز دارم. چگونه می توانم این شرایط را همزمان مدیریت کنم؟
- آیا بروشور یا موارد چاپ شده دیگری وجود دارد که بتوانم تهیه کنم؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
از پرسیدن سوالات دیگر در زمان ملاقات با پزشک دریغ نکنید.
از پزشک چه انتظاراتی داشته باشید
پزشک احتمالا از شما سوالات زیر را خواهد پرسید:
- علائم از چه زمانی شروع شده اند؟
- علائم مداوم هستند یا گاه به گاه ظاهر می شوند؟
- علائم چقدر شدید هستند؟
- علائم را بیشتر در کدام ناحیه احساس می کنید؟
- آیا چیزی باعث بهتر شدن علائم می شود؟
- به نظرتان چه چیزی علائم را بدتر می کند؟
- آیا مشکلات پزشکی دیگری مانند بیماری کرون دارید؟
- آیا یبوست دارید؟
اقداماتی که قبل از مراجعه به پزشک می توانید انجام دهید ؟ در حالی که منتظر ملاقات با پزشک هستید می توانید برای جلوگیری از یبوست اقداماتی مانند نوشیدن آب فراوان، افزودن فیبر به رژیم غذایی و ورزش منظم انجام دهید.
همچنین از زور زدن هنگام مدفوع کردن خودداری کنید. فشار اضافی باعث افزایش پارگی یا ایجاد پارگی جدید می شود.
شقاق مقعدی حاد شبیه یک پارگی تازه و تا حدودی شبیه بریدگی با کاغذ است که اگر بیشتر از هشت هفته طول بکشد، به شقاق مقعدی مزمن تبدیل می شود. برای درمان این بیماری به کلینیک دکتر عاطفه نظری متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.
شماره تلفن های تماس برای دریافت نوبت
09036830686 – 02165833148 – 02166661879
سایر اطلاعات تماس همراه با آدرس کلینیک صفحه تماس با ما
