رشد جنین : مراحل، زمانبندی، تغییرات + توضیحات کامل

طی 24 ساعت پس از لقاح، سلول تخمی که در آینده تبدیل به جنین خواهد شد با سرعت زیادی تحت تقسیم سلولی قرار می گیرد و رشد جنین صورت می پذیرد.

در هفته هشتم بارداری، رویان تبدیل به جنین می شود. یک بارداری طبیعی حدودا 40 هفته به طول می انجامد.

این 40 هفته عموما به سه بخش سه ماهه تقسیم می شوند.

بارداری از چه زمانی شروع می شود؟ شروع بارداری در واقع اولین روز از آخرین سیکل قاعدگی است.

سن حاملگی یا سن قاعدگی از این تاریخ آغاز می گردد. این زمان حدودا دو هفته زودتر از زمان لقاح است.

جالب است بدانید اولین روز از آخرین سیکل قاعدگی تاریخ مهمی برای تعیین زمان زایمان شما خواهد بود. پزشک از این تاریخ برای تعیین مدت زمان بارداری استفاده می کند.

لقاح در رشد جنین چگونه انجام می شود؟

هر ماه، بدن یک چرخه تولید مثلی را می گذراند که به دو شکل می تواند پایان یابد: قاعدگی یا بارداری.

این چرخه، سال ها از زمان بلوغ در سنین نوجوانی تا زمانی که بدن توان باردار شدن داشته باشد (حدودا 50 سالگی) تکرار می شود.

در صورتی که این فرایند به بارداری ختم شود، اتفاقات بعدی را میتوان به چند مرحله تقسیم کرد.

در ابتدا گروهی از تخمک ها (به نام اووسیت) در تخمدان رشد کرده و نهایتا یک تخمک طی فرایند تخمک گذاری آزاد می شود که نهایتا به رشد جنین می انجامد.

تخمک ها در محفظه های کوچک و پر از مایعی به نام فولیکول قرار دارند.

از این گروه از تخمک ها، یکی بالغ شده و چرخه را ادامه داده و فولیکول تخمک بالغ شده سایر فولیکول ها را سرکوب می کند.

در نتیجه رشد فولیکول های دیگر متوقف می شود. پاره شدن فولیکول بالغ شده و آزاد شدن تخمک درون آن، تخمک گذاری نام دارد.

تخمک گذاری عموما حدود دو هفته قبل از شروع سیکل قاعدگی بعدی و در میانه چرخه اتفاق می افتد.

پس از تخمک گذاری، ساختاری به نام جسم زرد از فولیکول پاره شده تشکیل می شود.

کار این ساختار ترشح هورمون های پروژسترون و استروژن است. پروژسترون، آندومتر (پوشش داخلی رحم) را برای حاملگی احتمالی آماده می کند.

تخمک بارور شده در آندومتر لانه گزینی کرده و مراحل رشد جنین را می گذراند. در صورت عدم لقاح، این پوشش در طول قاعدگی تخریب و از بدن خارج می شود.

به طور متوسط، لقاح حدودا دو هفته پس از آخرین دوره قاعدگی شما اتفاق می افتد.

با نفوذ اسپرم به تخمک، تغییراتی در پوشش پروتئینی تخمک ایجاد می شود تا از ورود سایر اسپرم ها جلوگیری کند.

هم زمان با لقاح، ترکیب ژنتیکی جنین از جمله جنسیت تکمیل می شود. جنسیت فرزند شما بستگی به اسپرمی دارد که تخمک را بارور می کند.

به طور کلی، ترکیب ژنتیکی در زنان به صورت XX و در مردان به صورت XY است. تخمک های زنان حاوی کروموزوم X است در حالی که اسپرم مردان می تواند به صورت X یا Y باشد.

اگر تخمک و اسپرم لقاح یافته به صورت ترکیبی از X و Y قرار بگیرند، جنین پسر و اگر دو کروموزوم X ترکیب شوند، جنین دختر خواهد بود.

بعد از لقاح چه فرایندی در رشد جنین در پیش است؟

طی 24 ساعت پس از لقاح، سلول تخم سریعا تقسیمات سلولی را شروع می کند. سلول تخم پس از لقاح حدودا به مدت سه روز در لوله فالوپ باقی می ماند.

سپس هم زمان با ادامه تقسیم های سلولی، تخم بارور شده (که اکنون بلاستوسیت نامیده می شود) به آرامی به رحم می رسد و در آنجا، به آندومتر اتصال پیدا می کند. به این فرایند لانه گزینی می گویند.

قبل از لانه گزینی، بلاستوسیت از پوشش محافظ خود خارج می شود.

طی فرایند لانه گزینی و تماس بلاستوسیت با رحم، برای کمک به اتصال بلاستوسیت یک سری تغییرات هورمونی اتفاق می افتد.

برخی از زنان در طول یک یا دو روزی که لانه گزینی در جریان است، لکه بینی (خونریزی خفیف) را تجربه می کنند. این مسئله طبیعی بوده و جای نگرانی نیست.

پس از لانه گزینی آندومتر ضخیم‌تر شده و دهانه رحم (دهانه بین رحم و کانال زایمان) توسط یک توده مخاطی بسته می‌شود.

در عرض سه هفته، نهایتا سلول های بلاستوسیت، توده کوچک توپ مانندی به نام رویان را تشکیل می دهند. در این زمان، سلول های عصبی اولیه تشکیل شده اند.

رشد جنین طی هفته های اول بارداری اسم های گوناگونی به خود می گیرد.

به طور کلی، از زمان لقاح تا هفته هشتم، رویان و بعد از هفته هشتم تا زمان تولد جنین نامیده می شود.

چه زمانی بارداری تشخیص داده خواهد شد؟

از زمان لقاح، هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) در خون حضور خواهد داشت.

این هورمون از سلول های تشکیل دهنده جفت (منبع  تغذیه جنین در حال رشد) ترشح می شود. در آزمایش بارداری، این هورمون تحت شناسایی قرار می گیرد.

با این حال مدتی طول می کشد که hCG در بدن به میزان کافی ساخته شود. زمان لازم برای تشخیص این هورمون با آزمایش بارداری حدودا سه تا چهار هفته تخمین زده می شود.

بیشتر بخوانید : متخصص زنان و زایمان در تهران

چه زمانی باید قرار ملاقات با پزشک ترتیب داده شود؟

اغلب اوقات پزشک نوبت ویزیت را تا مثبت شدن تست بارداری در خانه، عقب می اندازد. این نوع تست ها در صورت کافی بودن hCG در خون محیطی، از دقت بالایی برخوردار هستند.

چند هفته پس از لقاح سطح این هورمون به میزان کافی برای تشخیص خواهد رسید. بهتر است پس از مثبت شدن تست بارداری با پزشک خود یک قرار ملاقات تنظیم کنید.

در این ویزیت، پزشک در رابطه با مصرف ویتامین های دوران بارداری، از جمله اسید فولیک از شما سوال خواهد کرد.

مصرف حداقل 400 میکروگرم اسید فولیک روزانه در دوران بارداری برای تکامل لوله عصبی جنین (ساختار تشکیل دهنده مغز ونخاع) اهمیت دارد.

بسیاری از متخصصین مصرف این ویتامین ها از جمله اسیدفولیک را حتی در صورت باردار نبودن توصیه می کنند.

اگر قبل از بارداری ویتامین‌های دوران بارداری را مصرف نمی‌کردید، احتمالا پزشک از شما خواهد خواست که هر چه زودتر مصرف آن ها را شروع کنید.

رشد جنین در طول زمان چگونه است؟

جنین در طول بارداری تغییرات زیادی خواهد داشت. این بازه زمانی عموما به سه مرحله سه ماهه تقسیم می شود.

پزشک متخصص احتمالاً در رابطه با رشد جنین با شمارش هفته ها با شما صحبت خواهد کرد. بنابراین، پس از گذشت سه ماه، حدودا در هفته دوازدهم بارداری قرار دارید.

در طول هر کدام از این دوره های سه ماهه تغییرات مشخصی در جنین و مادر قابل مشاهده خواهد بود.

عموما، بارداری به عنوان یک فرآیند نه ماهه شناخته می شود. با این حال، همیشه اینطور نیست. بارداری کامل 40 هفته (280 روز) به طول می انجامد.

بسته به کوتاه تر یا طولانی تر بودن بعضی ماه ها و همچنین هفته ای که در آن زایمان صورت می گیرد، طول بارداری بین 9 تا 10 ماه متفاوت است. این مسئله کاملا طبیعی است و جای نگرانی وجود ندارد.

با نزدیک شدن به پایان بارداری، دسته بندی های مختلفی وجود دارد که ممکن است مورد توجه شما قرار بگیرد.

از این دسته بندی ها برای تقسیم چند هفته آخر بارداری و همچنین مراقبت از عوارض خاص در نوزادان استفاده می شوند.

نوزادانی که به صورت زودرس متولد می شوند، در معرض خطر بیشتری برای مشکلات تنفسی، شنوایی یا یادگیری نسبت به سایر نوزادانی که دیرتر و به صورت ترم به دنیا می آیند قرار دارند.

توجه به شیوه نوشتن این دسته بندی ها اهمیت دارد. برای مثال ممکن است در کنار هفته (38) دو عدد را مشاهده کنید که با علامت اسلش (6/7) از هم جدا شده اند.

این اعداد نشان می دهد که شما در حال حاضر در چندمین روز از هفته مذکور در حاملگی قرار دارید.

بنابراین، 6/7 38، به معنای روز ششم از هفته 38 بارداری است.

هفته های آخر بارداری به شکل زیر تقسیم بندی می شود:

• ترم زودرس: 0/7 37 هفته تا 6/7 38 هفته.
• ترم: 0/7 39 هفته تا 6/7 40 هفته.
• ترم دیررس: 0/7 41 هفته تا 6/7 41 هفته.
• پس از موعد: 0/7 42هفته به بعد.

سوالات خود در رابطه با سن بارداری و تاریخ زایمان را از پزشک متخصص بپرسید.

مراحل رشد جنین در بارداری ماهانه

سه ماهه اول

سه ماهه اول بارداری تا هفته دوازدهم طول می کشد.

در طول این مدت، سلول تخم بارور، از یک گروه کوچک سلولی به جنین تبدیل شده و ویژگی های مختلفی را کسب می کند.

ماه اول (هفته 1 تا 4)

همزمان با رشد تخم بارور شده، یک کیسه آب در اطراف آن تشکیل می شود و به تدریج مایعی درون آن را پر می کند. این کیسه، کیسه آمنیوتیک نام دارد و در حفظ و نگهداری رشد جنین موثر است.

در این مدت جفت نیز تکامل می یابد.

جفت عضوی گرد و مسطح است که مواد مغذی را از مادر به جنین و مواد زائد را از جنین به مادر انتقال می دهد و در حقیقت نوعی منبع غذایی برای رشد جنین در طول بارداری محسوب می شود.

در طی چند هفته اول بارداری، چهره ابتدایی با حلقه های سیاه رنگ و بزرگ چشم ها شکل می گیرد. دهان، فک پایین و حلق در این مدت به رشد جنین ادامه می دهند.

سلول های خونی نیز در حال شکل گیری هستند و گردش خون آغاز می شود.

قلب کوچک ابتدایی تا پایان هفته چهارم 65 بار در دقیقه می‌زند. در پایان ماه اول، طول رشد جنین حدود 1/4 اینچ یعنی کوچکتر از یک دانه برنج است.

ماه دوم (هفته 5 تا 8)

صورت همچنان در حال تکامل است. گوش های ابتدایی به صورت چین های کوچکی  از پوست کنار سر تشکیل می شوند.

جوانه های بافتی کوچکی که در نهایت بازوها و پاها را شکل می دهند در حال رشد هستند. انگشتان دست و پا و چشم ها نیز شروع به شکل گیری می کنند.

لوله عصبی (که مغز، نخاع و سایر ساختار های عصبی سیستم عصبی مرکزی را ایجاد می کند) در این زمان به خوبی شکل گرفته است.

دستگاه گوارش و اندام های حسی نیز شروع به رشد و تکامل می کنند.

در این زمان استخوان ها جایگزین بافت غضروفی می شوند و همچنین سر نسبت به بدن بزرگ است.

از هفته ششم، ضربان قلب معمولاً قابل تشخیص است. پس از هفته هشتم، پزشکان از واژه جنین به جای رویان استفاده می کنند.

در پایان ماه دوم، جنین حدود 1 اینچ طول و حدود 1/30 اونس وزن دارد.

ماه سوم (هفته 9 تا 12)

در این مرحله بازوها، دست ها، انگشتان دست و پاها کاملاً شکل گرفته اند و جنین قادر به باز و بسته کردن مشت و دهانش است.

ناخن های دست و پا شروع به رشد کرده و گوش خارجی نیز شکل می گیرد. دندان های ابتدایی در زیر لثه در حال رشد هستند.

با وجود رشد اندام های تناسلی، در این مرحله تشخیص جنسیت در سونوگرافی مشکل است. همزمان با پایان یافتن ماه سوم، رشد جنین به طور کامل انجام می شود.

تمام اعضای بدن و اندام ها (دست و پاها) شکل گرفته و به رشد جنین ادامه می دهند تا عملکرد خود را کسب کنند.

سیستم گردش خون و ادرار نیز شروع به کار کرده و کبد، صفرا تولید می کند.

در پایان ماه سوم، رشد جنین حدود 4 اینچ طول و حدود 1 اونس وزن دارد.

از آنجایی که مرحله بحرانی رشد جنین گذرانده شده است، احتمال سقط جنین بعد از سه ماه اول به میزان قابل توجهی کاهش می یابد.

سه ماهه دوم

از این بازه اغلب به عنوان بهترین بخش از تجربه بارداری یاد می شود. احتمالا تهوع صبحگاهی از بین رفته و احساس ناخوشی اوایل بارداری نیز وجود ندارد.

اجزای صورت جنین در این دوره شروع به رشد می کنند. همچنین ممکن است چرخش و حرکات جنین در رحم را حس کنید.

در طول این سه ماهه و حدودا در هفته بیستم با اسکن آناتومی (نوعی سونوگرافی برای بررسی رشد جنین به صورت فیزیکی) جنسیت جنین مشخص می شود.

ماه چهارم (هفته 13 تا 16)

اکنون ضربان قلب جنین از طریق ابزاری به نام داپلر قابل شنیدن است.

انگشتان دست و پا به خوبی قابل تشخیص هستند.

پلک ها، ابروها، مژه ها، ناخن ها و همچنین مو شکل گرفته است.

دندان ها و استخوان ها متراکم تر شده و جنین می تواند انگشت شست خود را بمکد، خمیازه بکشد، بدن خود را تحت کشش قرار داده و حتی حالت صورت خود را تغییر دهد.

سیستم عصبی نیز شروع به کار می کند.

اندام‌های تناسلی داخلی و خارجی به طور کامل رشد کرده و جنسیت جنین در سونوگرافی کاملا مشخص است.

در پایان ماه چهارم، جنین حدود 6 اینچ طول و 4 اونس وزن دارد.

ماه پنجم (هفته 17 تا 20)

در این مرحله حرکات جنین کاملا توسط مادر حس می شود. عضلات جنین در حال رشد و تکامل است. این حرکت ها، حرکت های سریع نامیده می شود و می تواند مانند یک لرزش باشد.

موهای سر شروع به رشد می کنند. شانه ها، کمر و شقیقه ها توسط موهای ظریف نرمی به نام لانوگو پوشانده می شوند.

این موها از جنین محافظت می کند و معمولاً در پایان هفته اول تولد ریخته می شود.

پوست جنین با پوشش سفید رنگی و پنیر مانندی به نام ورنیکس کازئوزا پوشیده شده که از پوست جنین در برابر قرار گیری طولانی مدت در مایع آمنیوتیک محافظت می کند.

این پوشش قبل از تولد از بین می رود.

در پایان ماه پنجم، طول جنین حدود 10 اینچ و وزن آن از 1/2 تا 1 پوند است.

ماه ششم(هفته 21 تا 24)

در ماه ششم پوست جنین، تقریبا قرمز رنگ و چروکیده است. با توجه به شفاف بودن پوست، رگ های دست و پا قابل مشاهده است.

در این مرحله پلک ها شروع به جدا شدن کرده و چشم ها باز می شوند. جنین به صداها، با حرکت یا افزایش نبض پاسخ می دهد.

اگر جنین دچار سکسکه شود، احتمالا متوجه تکان خوردن او خواهید شد.

در صورت تولد زودتر از موعد بعد از هفته بیست و سوم، اغلب برای زنده ماندن نوزاد نیاز به مراقبت های ویژه خواهد بود.

در پایان ماه ششم، جنین حدود 12 اینچ طول و حدود 2 پوند وزن دارد.

ماه هفتم (هفته 25 تا 28)

تکامل جنین و ایجاد ذخایر چربی بدن ادامه خواهد یافت.  در این مرحله، شنوایی کاملا تکامل یافته است.

جنین مرتباً تحرک دارد و به محرک هایی از جمله صدا، درد و نور پاسخ می دهد. مایع آمنیوتیک نیز رو به کاهش می گذارد.

در صورت تولد زودرس بعد از ماه هفتم، نوزاد احتمالا زنده خواهد ماند.

در پایان ماه هفتم، جنین حدود 14 اینچ طول و بین 2 تا 4 پوند وزن دارد.

سه ماهه سوم

این مرحله آخرین قسمت از بارداری است.

مادر در این زمان شمارش معکوس را تا زایمان شروع کرده و امیدوار است که تولد نوزاد زودتر فرا برسد، اما در این بازه، هر هفته به رشد جنین برای تولد کمک می کند.

در طول سه ماهه سوم، وزن جنین و ذخایر چربی به سرعت افزایش می یابد که رشد جنین و تکامل کافی بعد از تولد را ممکن می کند.

به یاد داشته باشید، با اینکه از بارداری به عنوان یک فرایند نه ماهه یاد می شود، به طول انجامیدن آن تا ده ماه طبیعی است.

در اصل طول مدت بارداری 40 هفته یا به عبارتی ده ماه در نظر گرفته می شود.

همچنین عقب افتادن زایمان تا هفته 41 و 42 نیز دور از ذهن نیست.

با نزدیک شدن به زمان زایمان، یک متخصص زنان و زایمان شما را از نزدیک تحت نظر خواهد داشت.

اگر تاریخ زایمان عقب بیافتد، و زایمان انجام نشود، پزشک با تجویز دارو هایی زایمان را القا می کند.

حتماً در طول این سه ماه در مورد برنامه زایمانی خود با پزشک صحبت کنید.

ماه هشتم (هفته 29 تا 32)

جنین به تکامل و ایجاد ذخایر چربی ادامه می دهد. لگد زدن و حرکات جنین بیشتر می شود.

مغز در این زمان سریعا در حال رشد و تکامل است و جنین توانایی دیدن و شنیدن پیدا کرده است.

اکثر اندام های داخلی به خوبی تکامل یافته اند، اما ممکن است تکامل ریه ها مدتی به طول انجامد.

در ماه هشتم، طول جنین حدود 18 اینچ و وزن آن به 5 پوند رسیده است.

ماه نهم (هفته 33 تا 36)

در این مرحله همچنان رشد جنین و تکامل ادامه دارد. همچنین ریه ها به مراحل نهایی رشد خود نزدیک شده اند.

اکنون جنین دارای رفلکس های هماهنگ است و می تواند پلک بزند، چشم هایش را ببندد، سرش را بچرخاند، دستش را مشت کند و به صداها، نور و لمس پاسخ دهد.

طول جنین حدود 17 تا 19 اینچ و وزن آن از ½ 5 پوند تا ½ 6 پوند است.

ماه دهم (هفته 37 تا 40)

در این مرحله، زایمان انجام می شود.

حرکات جنین به دلیل کمبود فضا کاهش یافته و موقعیت او با توجه به نردیک شدن زایمان تغییر کرده است.

بهتر است برای زایمان سر نوزاد در رحم به سمت پایین قرار گرفته باشد.

به علت قرارگیری جنین در لگن برای زایمان،مادر ممکن احساس ناراحتی کند.

فرزند شما در این مرحله آماده به دنیا آمدن است.

در ماه دهم، طول حدود 18 تا 20 اینچ و وزن حدود 7 پوند برآورد می شود.

برای دریافت مشاوره در خصوص مراحل رشد جنین، کارهایی که والدین می بایست در این مدت انجام داده و یا پیشگیری کنند با کلینیک دکتر عاطفه نظری برای دریافت نوبت تماس بگیرید.

شماره تلفن های تماس برای دریافت نوبت
09036830686 – 02165833148 – 02166661879
سایر اطلاعات تماس همراه با آدرس کلینیک صفحه تماس با ما