پرولاکتین بالا یا هیپرپرولاکتینمی یعنی سطوح پرولاکتین خون بیش از مقدار طبیعی باشد. شایع ترین علت، پرولاکتینوما است یعنی توده ای خوش خیم که در غده هیپوفیز قرار دارد.
برخی بیماری های خاص و داروها هم سبب بروز پرولاکتین بالا می شوند.
هیپرپرولاکتینمی یعنی چه؟
هیپرپرولاکتینمی بیماری ای قابل درمان است که در آن پرولاکتین (هورمونی در خون) بیش از حد نرمال وجود دارد.
این بیماری مهلک نیست اما می تواند سبب ناباروری و سایر مشکلات شود.
پرولاکتین چیست؟
پرولاکتین (یا همان لاکتوتروپین) هورمونی است که بیشتر مسئولیت رشد غدد شیری داخل بافت پستان، تولید شیر و شیردهی را بر عهده دارد.
همچنین پرولاکتین در بسیاری از عملکردهای بدن دخالت دارد. غده هیپوفیز بیشتر مسئول تولید و ترشح پرولاکتین است اما سیستم های بدن که در زیر آمده هم مسئول تولید پرولاکتین هستند:
- سیستم عصبی مرکزی
- سیستم ایمنی
- رحم
- غدد پستانی
سطح پرولاکتین در مردان، زنانی که شیر نمی دهند و باردار نیستند پایین است.
این هورمون معمولا در افراد باردار و شیرده درصد بالایی دارد. در کل مقادیر طبیعی پرولاکتین عبارتند از:
- در مردان کمتر از ۲۰ نانو گرم بر میلی لیتر
- در زنانی که باردار نبوده و شیر نمی دهند کمتر از ۲۵ نانوگرم بر میلی لیتر
- در افرادی که باردارند و شیر می دهند ۸۰ تا ۴۰۰ نانو گرم بر میلی لیتر
پرولاکتین بالا روی چه کسانی تاثیر می گذارد؟
هیپرپرولاکتینمی اغلب افراد زیر ۴۰ سال را درگیر می کند. زنان بیشتر دچار این مشکل می شوند و در کودکان نادر است.
هیپرپرولاکتینمی چقدر رایج است؟
پرولاکتین بالا کمتر از یک درصد از کل جمعیت را درگیر می کند. رایج ترین علت هیپرپرولاکتینمی، پرولاکتینوما بوده که توموری خوش خیم و مسئول آزاد سازی پرولاکتین است.
میزان هیپرپرولاکتینمی از هر ۱۰۰ هزار نفر زن، ۳۰ مورد و از هر ۱۰۰ هزار مرد ۱۰ مورد است.
تفاوت بین هیپرپرولاکتینمی و پرولاکتینوما چیست؟
پرولاکتینوما غده ای خوش خیم در هیپوفیز است و پرولاکتین بیش از حد تولید می کند. هیپرپرولاکتینمی وقتی رخ می دهد که سطوح پرولاکتین در خون بیش از حد نرمال باشد.
در حالیکه پرولاکتینوما می تواند هیپرپرولاکتینمی ایجاد کند، اما اصل علت اصلی بروز آن نیست.
سایر موقعیت ها مثل برخی داروها هم سبب بروز پرولاکتین بالا می شوند.
علائم و نشانه های هیپرپرولاکتینمی چیست؟
برخی افراد دارای این مشکل، علائم خفیف داشته یا بدون علامت هستند. برای هر فرد، پرولاکتین بالا می تواند علائم زیر را ایجاد کند:
- ناباروری
- کاهش میل جنسی
- کاهش تراکم استخوان
- ترشح شیری رنگ از نوک سینه ها در حالی که فرد باردار نبوده و یا شیر نمی دهد (گلاکتوریا)
در زنان، علائم پرولاکتین بالا عبارتند از:
- تغییر در قاعدگی که به یائسگی ربطی ندارد از جمله پریود های غیر عادی و یا توقف قاعدگی (آمنوریا)
- درد یا ناراحتی حین دخول جنسی به علت خشکی واژن
در مردان، علائم رایج هیپرپرولاکتینمی این ها هستند:
- اختلال نعوظ
- سطح پایین تستوسترون
- افزایش سایز سینه ها (ژینکوماستی)
علت بروز هیپرپرولاکتینمی چیست؟
فاکتورها و شرایط مختلفی سبب بروز این مشکل می شوند از جمله:
- پرولاکتینوما (شایع ترین)
- برخی داروهای خاص
- برخی بیماری ها
- سایر تومورهای موجود در هیپوفیز
گاهی اوقات هیپرپرولاکتینمی هیچ علت مشخصی ندارد که در این صورت هیپرپرولاکتینمی ایدیوپاتیک نام دارد.
این مشکل معمولا بعد از چند ماه بدون درمان از بین می رود.
پرولاکتینوما
پرولاکتینوما شایع ترین علت هیپرپرولاکتینمی است. پرولاکتینوما توموری خوش خیم است که در غده هیپوفیز شکل گرفته و پرولاکتین زیادی تولید می کند.
علاوه بر علائم پرولاکتین بالا، فرد ممکن است علائم زیر را در صورت داشتن پرولاکتینوما تجربه کند.
- سردرد
- تهوع
- استفراغ
- تغییر در بینایی مثل دوبینی یا کاهش دید محیطی
- درد سینوس یا احساس فشار در این ناحیه
- مشکل در بویایی
داروها
دوپامین ماده ای شیمیایی در مغز است که به توقف تولید پرولاکتین در بدن کمک می کند.
هر دارویی که روی تولید یا استفاده از دوپامین در بدن تاثیر بگذارد می تواند سطح پرولاکتین را بالا ببرد.
داروهایی که باعث افزایش سطح پرولاکتین می شوند عبارتند از:
- داروهای فشار خون بالا مثل مسدود کنندگان کانال کلسیم و متیل دوپا
- برخی داروهای ضد روان پریشی مثل رسپریدون و هالوپریدول
- داروهایی برای درمان تهوع و استفراغ
- داروهایی که سوزش سر معده و رفلاکس معده را درمان می کنند
- قرص های ضد بارداری
- مسکن های حاوی اپیوئید ها
- داروهای درمان کننده علائم یائسگی مثل استروژن تراپی
اگر به علت مصرف دارویی خاص سطح پرولاکتین بالایی دارید، سه یا چهار روز بعد از قطع مصرف این داروها سطح پرولاکتین به حالت نرمال برمی گردد.
هرگز داروی تجویزی را بدون مشورت با پزشک قطع نکنید.
برخی بیماری ها
بعضی از بیماری ها به غیر از پرولاکتینوما که ممکن است سطح پرولاکتین را بالا ببرد این ها هستند:
- کم کاری تیروئید
- بیماری های کلیوی
- شینگلز مخصوصاً اگر بثورات پوستی یا تاول روی قفسه سینه باشد
- آسیب و جراحات قفسه سینه مثل شکستن دنده ها، شکستن استخوان جناغ سینه، کبودی ریه ها
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- سندرم کوشینگ
- سندرم نلسون
بیشتر بخوانید : درمان کیست تخمدان + انواع، علل و علائم
سایر تومورهای غده هیپوفیز
تومورهای بزرگ (به غیر از پرولاکتینوما) که رو یا نزدیک هیپوفیز هستند ممکن است باعث هیپرپرولاکتینمی شوند.
علت آن معمولاً توقف ترشح دوپامین توسط تومور است در حالی که دوپامین، پرولاکتین را از رسیدن به غده هیپوفیز باز می دارد.
پرتو درمانی برای تومورهای روی هیپوفیز یا نزدیک آن هم سبب هیپرپرولاکتینمی می شود.
تشخیص هیپرپرولاکتینمی چگونه است؟
اگر علائم پرولاکتین بالا را دارید پزشک احتمالا تست خون پرولاکتین تجویز کند.
اگر نتایج، هیپرپرولاکتینمی را نشان دادند، قدم بعدی تعیین علت آن است. احتمالاً باید تست های بیشتری همچون سایر آزمایش های خون و تصویربرداری تجویز شود.
درمان هیپرپرولاکتینمی به چه صورت است؟
درمان بستگی به علت بروز آن دارد. برخی افراد با سطوح بالای پرولاکتین اما بدون علامت یا با علائم بسیار اندک به درمان نیازی ندارند.
گزینه های درمانی پرولاکتینوما عبارتند از:
- داروها : داروهایی به نام آگونیست دوپامین ها سطوح پرولاکتین را کنترل کرده و در کوچک کردن تومورهای پرولاکتینوما بسیار موثر هستند. این روش از رایج ترین گزینه های درمانی برای پرولاکتینوما است.
- جراحی : اگر داروها در کوچک کردن پرولاکتینوما موثر نبودند احتمالاً با جراحی باید آن را برطرف کنید.
- پرتو درمانی : یکی از نادرترین گزینه های درمانی برای پرولاکتینوما است در صورتی که دارو درمانی و جراحی سطوح پرولاکتین را کاهش ندهند.
کم کاری تیروئید که می تواند سبب بروز هیپرپرولاکتینمی شود با قرص های هورمونی تیروئید درمان شده و سطوح پرولاکتین را نرمال می کنند.
اگر داروهای تجویزی باعث هیپرپرولاکتینمی شده اند، پزشک داروهای مشابه بدون تاثیر روی سطوح پرولاکتین تجویز می کند.
بیشتر بخوانید: درمان اختلالات هورمونی در زنان و مردان + علل و علائم
آیا هیپرپرولاکتینمی قابل پیشگیری است؟
متاسفانه هیچ راهی جهت پیشگیری از بروز این مشکل نیست. تنها عامل خطرساز شناخته شده در ایجاد پرولاکتینوما، بیماری وراثتی نئوپلازی اندوکرین چندگانه نوع ۱ است.
اگر اقوام درجه یک فرد (خواهر و برادر یا والدین) این بیماری را دارند باید تست ژنتیک برای بررسی احتمال انتقال آن انجام شود.
تست ژنتیک به غربالگری و تشخیص زود هنگام پرولاکتینوما در مراحل ابتدایی اش کمک می کند.
پیش آگهی هیپرپرولاکتینمی چیست؟
پیش آگهی هیپرپرولاکتینمی عموما خوب است و درمان موثر عمل می کند.
با این که هیپرپرولاکتینمی مهلک نیست اما می تواند مشکلاتی نظیر ناباروری و پریود های غیر معمول ایجاد کند. به همین علت درمان آن از اهمیت بسیاری برخوردار است.
شماره تلفن های تماس برای دریافت نوبت
09036830686 – 02165833148 – 02166661879
سایر اطلاعات تماس همراه با آدرس کلینیک صفحه تماس با ما
