درمان دیابت بارداری + علت و تأثیر آن روی نوزاد
توسط: دکتر عاطفه نظری
دیابت بارداری اولین بار در دوران بارداری تشخیص داده می‌شود. مثل سایر انواع دیابت، این نوع از دیابت روی نحوه استفاده سلول‌ها از قند تاثیر می‌گذارد .
این مشکل باعث افزایش قند خون می‌شود و همین امر روی بارداری و سلامت جنین تاثیرگذار است.
با اینکه هر عارضه مرتبط با بارداری نگران کننده است اما خبرهای خوبی هم وجود دارد. در دوران بارداری با خوردن غذاهای سالم، ورزش و مصرف دارو در صورت نیاز، دیابت بارداری کنترل می‌شود.
کنترل قند خون، مادر و کودک را سالم نگه داشته و از زایمان سخت جلوگیری می‌کند. اگر در بارداری دچار دیابت شده‌اید، بعد از زایمان قند خون بلافاصله به سطح معمول خود برمی گردد.
خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ با وجود دیابت بارداری افزایش می‌یابد. در این صورت به آزمایش‌های بیشتری برای ثبت تغییرات قند خون احتیاج است.
در صورت بروز دیابت بارداری، چه می‌شود؟
اگر به دیابت بارداری مبتلا شده‌اید، پزشک زنان شما را به متخصص تغذیه و دیابت بارداری ارجاع می‌دهد.
متخصص تغذیه درباره نحوه افزایش قند خون توسط غذاها و انواع خوراکی‌های حاوی قند، شیوه تغذیه صحیح و کامل، بدون مصرف مواد قندی توضیحاتی می‌دهد.
همچنین با مادر درباره آزمایش قند خون در منزل و میزان قند خون بعد از مصرف غذا، صحبت خواهد کرد.
در نهایت، متخصص زنان و زایمان یا تغذیه درباره مدیریت دیابت بارداری برنامه‌هایی ارائه می‌کند.
افراد مبتلا به دیابت معمولاً جهت بررسی رشد جنین، نظارت بر افزایش وزن جنین و چگونگی کنترل قند خون به شیوه مناسب، باید قبل از زایمان ویزیت‌های بیشتری با پزشک خود داشته باشند.
علائم و نشانه‌های دیابت بارداری
دیابت بارداری معمولاً علامتی ندارد و در صورت بروز علائم، خفیف هستند. اگر دیابت بارداری دارید موارد زیر را تجربه خواهید کرد:
- احساس گرسنگی بیش از حد و عطش فراوان
- تکرر ادرار
- درد و ناراحتی معده و بالا آوردن
- تاری دید
- کاهش وزن حتی در صورت عدم تغییر عادات غذایی یا سطح فعالیت‌ها
برخی علائم دیابت بارداری در میان همه زنان باردار مشترک است مثل تهوع صبحگاهی و احساس نیاز مکرر به دفع ادرار.
علل بروز و عوامل خطرساز دیابت بارداری
درست مثل دیابت نوع ۲، دیابت بارداری زمانی رخ می‌دهد که بدن دیگر نتواند پاسخگویی موثری به انسولین داشته باشد که این وضعیت “مقاومت به انسولین” نام دارد.
وقتی سلول‌های بدن به درستی گلوکز را جذب نکنند، قند ساده در جریان خون جمع می‌شود و در نتیجه سطح گلوکز در آزمایش خون افزایش می‌یابد.
علت اصلی مقاومت به انسولین در زنان، تغییرات هورمونی و اثرات هورمون‌های جفتی است.
این موارد، مقاومت به انسولین را در فرد مستعد افزایش می‌دهند. به طور کامل مشخص نیست که چرا برخی زنان این هورمون‌ها را به خوبی تحمل نمی‌کنند و به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند.
این هورمون‌ها عبارتند از:
- هورمون‌های رشد
- کورتیزول (هورمون استرس)
- استروژن و پروژسترون
- لاکتوژن جفتی انسان (هورمونی که در جفت تولید شده و باعث تجزیه چربی مادر برای تامین انرژی جنین می‌شود)
- انسولیناز جفتی (هورمون دیگری از جفت که انسولین را غیر فعال می‌کند)
علاوه بر آن، سایر تغییرات دوران بارداری مثل بیشتر غذا خوردن، ورزش کمتر و ذخایر چربی بیشتر، می‌توانند به مقاومت به انسولین کمک کنند.
این تغییرات برای جنین در حال رشد، مواد غذایی بیشتری فراهم می‌کنند. بدن زن، با تولید انسولین بیشتر جبران می‌کند اما گاهی اوقات انسولین اضافه برای طبیعی نگه داشتن سطح گلوکز کافی نیست و در نتیجه دیابت ایجاد می‌شود.
خطر ابتلا به دیابت بارداری در زنان، توسط عوامل متعددی افزایش می‌یابد مثلاً:
- پیش دیابت (قند خون بالا است اما قدری نیست که آن را دیابت نامید)
- فشار خون بالا
- سابقه شخصی یا خانوادگی دیابت بارداری
- سابقه خانوادگی دیابت نوع ۲
- اختلالات هورمونی مثل سندرم تخمدان پلی کیستیک
- اضافه وزن یا افزایش بیش از حد وزن در دوران بارداری
- سن بالای ۲۵ سال
- تبار آفریقایی، سرخ پوست آمریکایی، آسیایی، اسپانیایی تبار یا جزایر اقیانوس آرام
- سابقه زایمان نوزادی با وزن حداقل چهار و نیم کیلوگرم یا با نقص مادرزادی
- سابقه مرده زایی یا سقط جنین بدون دلیل
با این حال باز هم برخی زنان بدون هیچ یک از عوامل خطرساز ممکن است به دلیل عدم تحمل هورمون‌های جفتی به دیابت بارداری مبتلا شوند.
بیشتر بخوانید : 20 باور نادرست در مورد بارداری
عوارض دیابت بارداری کنترل نشده چیست؟
عدم توانایی در حفظ سطح قند خون در محدوده سالم می‌تواند منجر به بروز عوارضی برای مادر و جنین شود.
دیابت بارداری خطر موارد زیر را افزایش می‌دهد:
- سزارین (اگر جنین خیلی بزرگ باشد)
- پره اکلامپسی (فشار خون بالا در بارداری)
احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ در افراد مبتلا به دیابت بارداری در سال‌های بعد کمی بیشتر می‌شود.
دیابت بارداری چه تاثیری روی کودک می‌گذارد؟
با وجود دیابت بارداری، کودک بیشتر در معرض خطر ابتلا به موارد زیر است:
- افزایش وزن هنگام تولد (ماکروزومی جنین)
- مشکلات تنفسی در زمان تولد
- هیپوگلیسمی که باعث تشنج نوزاد می‌شود
- چاقی
- زایمان زودرس
- دیابت نوع ۲ در سال‌های بعد از زایمان
آزمایش دیابت بارداری
قبل از تشخیص قطعی دیابت بارداری توسط پزشک، آزمایشاتی انجام می‌شود تا میزان مدیریت قند خون در بدن مشخص شود.
یکی از این آزمایش‌ها شامل نوشیدن یک محلول شیرین حاوی گلوکز و سپس انجام یک سری آزمایش خون با زمان‌های مشخص جهت اندازه‌گیری سطح خون است.
آزمایش گلوکز اولین آزمایش است و معمولاً در سه ماهه دوم بارداری برای همه زنان باردار انجام می‌شود، صرف نظر از وجود یا عدم وجود علائم دیابت بارداری.
این آزمایش به شناسایی علائم احتمالی دیابت در دوران بارداری کمک می‌کند. آزمایش تحمل گلوکز، دیابت بارداری را تایید می‌کند و معمولاً برای مادرانی که آزمایش قند ناشتا آنها مشکل دارد تجویز می‌شود.
درمان دیابت بارداری
در صورت ابتلای فرد به دیابت بارداری، کنترل قند خون در اولویت قرار می‌گیرد. هدف نهایی این است که سطح قند خون، با افراد غیر دیابتی برابر باشد.
برای کنترل قند خون در بارداری، راه‌های مختلفی وجود دارد و پزشک به مادر کمک می‌کند برنامه درمانی مناسبی داشته باشد.
پایش و کنترل قند خون
اگر دیابت بارداری دارید، باید قند خون خود را کنترل کنید. حفظ قند خون در محدوده سالم و طبیعی با آزمایش منظم قند خون، تغییر رژیم غذایی و انجام فعالیت‌های بدنی منظم حاصل می‌شود.
مراجعه به متخصص تغذیه و یا متخصص دیابت هم بسیار مفید است. این پزشک درباره خود مدیریتی دیابت، برنامه‌های غذایی، آزمایش قند خون در منزل و مدیریت مصرف داروها آموزش‌های کافی را به مادر می‌دهد.
آزمایش قند خون در منزل
اولین قدم در حفظ سطح قند خون در محدوده سالم، دانستن میزان قند خون است که با انجام آزمایشات منظم با دستگاه‌های خانگی انجام می‌شود.
با سوزن مخصوص، انگشت خود را سوراخ کرده و خون بیرون زده را روی نوار تست قند بریزید.
نوار با وارد شدن به درون دستگاه، میزان قند خون را نمایش می‌دهد. سطح گلوکز قند خون به زمان آزمایش بستگی دارد و در محدوده خاصی قرار می‌گیرد یعنی:
- قبل از غذا : ۹۵ یا کمتر
- یک ساعت بعد از غذا : ۱۴۰ یا کمتر
- دو ساعت بعد از غذا : ۱۲۰ یا کمتر
استفاده از انسولین برای کنترل دیابت بارداری
در افراد مبتلا به دیابت، برای حفظ قند خون در محدوده سالم باید دارویی به نام انسولین تجویز شود.
انسولین انواع مختلفی دارد اما شکل تزریقی آن در زمان‌هایی خاص مثلاً قبل از غذا باید استفاده شود.
نیاز به مصرف انسولین جهت درمان دیابت بارداری، به معنای عدم کنترل سطح گلوکز خون با رژیم غذایی و یا ورزش نیست.
مصرف انسولین یعنی بدن به کمک اضافی نیاز دارد. پزشک همه اطلاعات لازم درباره انسولین را به بیمار ارائه می‌کند از جمله درباره ذخیره انسولین، تکنیک‌های تزریق، قند خون هدف و خطر هیپوگلیسمی.
اگر هرگونه سوال درباره انسولین و نحوه استفاده از آن دارید از پرسش سوالهای خود دریغ نکنید.
تغذیه مناسب برای کنترل قند خون
با وجود دیابت بارداری احتمالاً باید تغییراتی در رژیم غذایی خود ایجاد کنید تا قند خون به خوبی کنترل شود.
یکی از اولین قدم‌ها، دانستن نحوه تاثیر کربوهیدرات بر سطح گلوکز خون است. غذاها با کربوهیدرات بالا، بیش از هر نوع دیگری از خوراکی ها روی قند خون تاثیر می‌گذارند.
کربوهیدرات‌ها در نشاسته (نان، ماکارونی، چوب شور، چیپس، غلات کامل)، سبزیجات دارای نشاسته (سیب زمینی، نخود، ذرت و…)، لبنیات، میوه‌ها، حبوبات، غذاهای شیرین (شیرینی، کیک، بیسکویت، آبنبات) وجود دارند.
افراد به شیوه متفاوتی به کربوهیدرات‌ها پاسخ می‌دهند. باید بدانید که چگونه هر یک از کربوهیدرات‌ها در زمان تلاش برای کنترل دیابت بارداری، روی قند خون تاثیر می‌گذارند.
برنامه‌ریزی برای تغذیه
تغذیه مناسب در دوران بارداری و برنامه غذایی مناسب و موثر برای کنترل دیابت بارداری به فرد کمک می‌کند از غذا لذت ببرد و همزمان به حفظ قند خون در سطح نرمال کمک بسیار خواهد کرد.
بهتر است هر فرد برنامه غذایی مخصوص به خود را داشته باشد و در مجموع، مدیریت رژیم غذایی دیابت بارداری موارد زیر را شامل می‌شود:
- شمارش کربوهیدرات‌ها (خواندن برچسب‌های روی مواد غذایی، اندازه‌گیری حجم غذا، پیروی از یک رژیم غذایی کربوهیدرات ثابت)
- ترکیب کربوهیدرات‌ها با پروتئین و چربی‌های سالم برای کاهش احتمال افزایش ناگهانی قند خون (مثلاً ترکیب ماست یونانی با آجیل یا نان سبوس‌دار با سبزیجات و پنیر بوداده)
- انتخاب کربوهیدرات‌های سرشار از فیبر (میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، حبوبات با قند کم) جهت بهینه‌سازی تغذیه و کاهش احتمال افزایش ناگهانی قند خون
- کاهش مصرف کربوهیدرات‌های فراوری شده و دسرهایی که قند خون را به سرعت افزایش می‌دهند (کوکی‌ها، کیک‌ها، آبنبات، نوشیدنی‌های شیرین)
- محدود کردن غذاهای دارای چربی اشباع و ترانس (غذاهای سرخ کرده، کیک، کلوچه، شیرینی)
ورزش منظم در بارداری برای کنترل دیابت
انجام فعالیت‌های بدنی منظم در دوران بارداری فواید بسیاری دارد مخصوصاً اگر فرد دیابت بارداری داشته باشد.
ورزش با افزایش استفاده از گلوکز و افزایش حساسیت به انسولین، به مبارزه با مقاومت به انسولین کمک می‌کند.
قبل شروع هر برنامه ورزشی با پزشک مشورت کنید مخصوصاً اگر سابقه انجام ورزش قبل از بارداری را ندارید.
بیشتر بخوانید : 10 چیزی که مادران را در بارداری شگفت زده می‌کند
سخن پایانی
اغلب تشخیص دیابت بارداری مشکل است مخصوصاً اینکه باید تغییراتی را علاوه بر علائم بارداری شناسایی کنید که مختص دیابت بارداری است.
باید حتما روی تغییرات سبک زندگی در دوران بارداری کار کنید تا هم شما هم نوزادتان سالم بماند.
همه افراد باردار باید از نظر دیابت بارداری غربالگری شوند اما با وجود عوامل خطرساز، احتمالاً پزشک بخواهد این آزمایش را زودتر انجام دهید.
با تشخیص افزایش قند خون، باید تغییراتی در رژیم غذایی و سطح فعالیت‌های بدن ایجاد شود.
مادر باید به شکل مرتب قند خون خود را کنترل کند و عده‌ای هم برای تنظیم قند خون به انسولین احتیاج پیدا می کنند.
دیابت بارداری معمولاً بعد از زایمان از بین می‌رود اما خطر دیابت نوع ۲ در آینده افزایش می‌یابد.
باید مادر در دوران بارداری به شکل منظم مورد آزمایش قرار بگیرد تا درمان هرچه سریع‌تر آغاز شود.
شما می توانید اولین دیدگاه این مطلب را از طریق فرم بالا ارسال کنید.