پیشگیری از بارداری بعد از رابطه جنسی بدون محافظت

می‌دانیم که گاهی اوقات ممکن است با رابطه جنسی محافظت نشده روبرو شویم یعنی عدم استفاده از کاندوم یا شیوه انسدادی، فراموش کردن مصرف قرص ضد بارداری و شکست روش همیشگی کنترل بارداری.

اگر در هر یک از این موقعیت‌ها قرار گرفتید، مضطرب نشوید. گزینه‌های اورژانسیِ متعددی هستند که بدون نسخه در اختیار افراد قرار می‌گیرند.

اگر رابطه جنسی محافظت نشده داشتیم چه باید بکنید؟

در صورت رابطه جنسی بدون محافظت احتمالاً دچار استرس و اضطراب شوید. اجازه ندهید این نگرانی بر شما غلبه کند پس آرامش خود را حفظ کنید.

در چنین مواقعی فرد تمایل به دریافت اطلاعات از دوستان، خانواده و اینترنت می‌کند اما بهترین راه، مراجعه به متخصص زنان جهت دریافت بهترین پاسخ و راهنمایی است.

بنابراین هرچه سریع‌تر با پزشک خود تماس بگیرید تا تست بارداری و بیماری‌های مقاربتی انجام شود.

سپس گزینه‌های درمانی بررسی خواهند شد. همچنین می‌توانید درباره روش‌های پیشگیری از بارداری و محافظتی در تماس‌های جنسی آتی، از اطلاعات و مشاوره متخصص بهره‌مند شوید.

گزینه‌های اورژانسی پیشگیری از بارداری

دو گزینه اصلی پیشگیری از بارداری وجود دارد یعنی قرص و IUD مسی.

قرص ضد بارداری

این قرص‌ها که در ایران به عنوان قرص‌ اورژانسی شناخته می‌شوند، داروهای مبتنی بر هورمون هستند و می‌توانند تخمک گذاری را به تاخیر بیندازند.

در نتیجه خطر باردار شدن به طرز قابل توجهی کاهش می‌یابد. قرص اورژانسی خط اول بسیار مناسبی برای بسیاری از زنان است اما باید بلافاصله بعد از رابطه جنسی مصرف شود.

اثربخشی این دارو تحت تاثیر شاخص توده بدنی (BMI) فرد است. قرص‌های اورژانسی رایج عبارتند از لوونورژسترول و Ella (اولیپریستال).

انواع قرص‌های ضد بارداری

1. قرص‌های ترکیبی

قرص‌های ترکیبی یا Combination Pills شامل دو هورمون استروژن و پروژسترون هستند و معمول‌ترین نوع قرص‌های ضد بارداری محسوب می‌شوند.

مکانیزم این قرص‌ها جلوگیری از تخمک‌گذاری، تغییر در مخاط دهانه رحم و نازک‌کردن دیواره رحم است.

قرص‌های ترکیبی می‌توانند به صورت ۲۱ روزه (۲۱ روز قرص و ۷ روز بدون قرص) یا ۲۸ روزه (۲۱ روز قرص و ۷ روز بدون قرص) مصرف شوند.

2. قرص‌های پروژسترونی

قرص‌های پروژسترونی (Mini Pills) فقط حاوی هورمون پروژسترون هستند و برای زنانی که نمی‌توانند استروژن مصرف کنند مناسب‌اند.

نحوه کارکرد این نوع قرص‌ها تغییر در مخاط دهانه رحم برای جلوگیری از ورود اسپرم به رحم و در برخی موارد، جلوگیری از تخمک‌گذاری است.

باید هر روز در یک ساعت مشخص مصرف شود تا اثربخشی مطلوب داشته باشد.

3. قرص‌های ضد بارداری فوری

این قرص‌ها که با عنوان انگلیسی Emergency Contraceptive Pills شناخته میشوند به عنوان پیشگیری از بارداری پس از رابطه جنسی بدون محافظت یا در صورت شکست روش‌های پیشگیری دیگر استفاده می‌شوند.

جلوگیری از تخمک‌گذاری یا جلوگیری از لانه‌گزینی تخمک بارور شده.

از جمله این قرص‌ها می‌توان به قرص لوونورژسترل (مثل «لونا») و قرص الا (Ella) اشاره کرد.

4. قرص‌های مونوفازیک

قرص‌های مونوفازیک (Monophasic Pills) در هر سیکل ماهانه، مقدار ثابتی از هورمون‌های استروژن و پروژسترون را تامین می‌کنند.

معمولاً به مدت ۲۱ روز مصرف می‌شوند و سپس ۷ روز بدون قرص.

5. قرص‌های بی‌فازیک

این قرص‌ها در سیکل ماهانه دارای دو فاز (Biphasic Pills) هستند، که در هر فاز، مقدار متفاوتی از هورمون‌ها ترشح می‌شود.

تغییرات هورمونی در دو دوره مختلف سیکل قاعدگی تقلید می‌کند.

6. قرص‌های تری‌فازیک

قرص‌های Triphasic در سه فاز در طول سیکل ماهانه، مقادیر متفاوتی از هورمون‌ها را تأمین می‌کنند.

با تنظیم دقیق‌تر هورمون‌ها در طی سیکل، عوارض جانبی کمتری ممکن است داشته باشند.

7. قرص‌های گسترش‌یافته

این قرص‌ها برای مصرف طولانی‌مدت طراحی شده‌اند و باعث می‌شوند که قاعدگی کمتر (مثلاً هر ۳ ماه یک بار) رخ دهد. از جمله قرص Seasonique که به مدت ۹۱ روز مصرف می‌شود.

8. قرص‌های مستمر

این نوع قرص‌ها برای مصرف مداوم طراحی شده‌اند و هدف آنها جلوگیری از قاعدگی به مدت طولانی (حتی یک سال) است.

هر یک از این قرص‌ها براساس نیازها و وضعیت سلامت فرد می‌تواند مناسب باشد و انتخاب بهترین گزینه باید با مشورت پزشک صورت گیرد.

⚠️ اخطار مهم: بهتر است برای مصرف هر نوع قرص ضد بارداری با متخصص زنان مشورت کنید و از عوارض این قرص‌ها اطلاعات کامل را به دست آورید.

مصرف بی رویه و خودسرانه قرص‌های ضدبارداری ممکن است خطرات و ضربه‌های جبران ناپذیری را برای سلامت زنان به همراه داشته باشد.

👈 اگر بعد از رابطه جنسی امکان مراجعه به پزشک را نداشتید، میتوانید از سرویس‌های پزشکی مشاوره آنلاین استفاده کنید.

دستگاه درون رحمی (IUD) برای پیشگیری از بارداری

دستگاه‌های داخل رحمی موثرترین نوع پیشگیری اورژانسی از بارداری هستند و گزینه‌ای عالی برای جلوگیری از بارداری برگشت پذیر طولانی اثر به شمار می‌آیند.

IUDهای هورمونی با لقاح تخمک تداخل داشته و از لانه گزینی تخمک در رحم جلوگیری می‌کنند.

این آیودی‌ها اندکی هورمون پروژسترون را در مدت طولانی آزاد می‌کنند و به مدت ۸ سال کنترل موثر بارداری دارند.

همچنین، IUDهای هورمونی باعث سبک‌تر شدن خونریزی و کاهش دردهای قاعدگی می شوند.

IUD مسی یک نسخه عالی بدون هورمون پیشگیری از بارداری برگشت پذیر است که می‌تواند برای پیشگیری اورژانسی از بارداری هم استفاده شود.

IUD با هدف کنترل بارداری، برای ۱۰ تا ۱۲ سال مورد تایید است.

چه مدت بعد از رابطه محافظت نشده باید از روش‌های اورژانسی پیشگیری از بارداری استفاده کرد؟

هرچه زودتر بتوانید قرص اورژانسی بخورید یا IUD قرار دهید بهتر است اما مدت زمان صبر، بستگی به انتخاب فرد دارد.

قرص اورژانسی لوونورژسترول زمانی موثرتر است که طی ۷۲ ساعت بعد از رابطه جنسی مصرف شود.

اما قرص Ella که نسخه دیگری از قرص اورژانسی است تا ۵ روز بعد از رابطه جنسی هم تاثیر دارد.

روش‌های اورژانسی ضد بارداری تا چه حد موثر هستند؟

موثرترین روش اورژانسی پیشگیری از بارداری، IUD است. اگر در عرض ۵ روز (۱۲۰ ساعت) بعد از مقاربت محافظت نشده قرار داده شود، تا ۹۹ درصد موثر است و به وزن فرد بستگی ندارد.

قرص اورژانسی اگر طی ۷۲ ساعت مصرف شود تا ۸۹ درصد موثر خواهد بود. تا ۵ روز امکان مصرف قرص وجود دارد اما تاثیر آن طی روزهای ۴ و ۵ کمتر است.

برای افراد با BMI بالای ۲۶، اثربخشی قرص‌های اورژانسی کاهش می‌یابد. قرص Ella اگر طی ۱۲۰ ساعت بعد از رابطه مصرف شود تا ۹۸ درصد تاثیر می‌گذارد.

اگر BMI بالای ۲۶ باشد، تا ۹۴ درصد موثر بوده و برای افراد با BMI بیشتر از ۳۵ تاثیر اندکی دارد.

آیا روش‌های اورژانسی عوارض دارند؟

عوارض قرص‌های ضد بارداری

عوارض جانبی قرص‌های اورژانسی مثل قرص‌های ضد بارداری در نوع خود قابل توجه است و باید از مصرف بی رویه آنها خودداری کنید.

در مجموع، عوارض جانبی این قرص‌ها عبارت‌اند از:

• حالت تهوع
• خستگی
• سبکی سر و مَنگی
• لکه بینی بین پریودها
• خونریزی شدیدتر در قاعدگی
• حساسیت سینه‌ها
• گرفتگی عضلات

این عوارض معمولا طی چند روز از بین می‌روند. اگر بعد از مصرف قرص‌های اورژانسی احساس خوبی ندارید با پزشک خود مشورت کنید.

عوارض روش IUD برای جلوگیری از بارداری

خطرات قرار دادن این دستگاه عبارتند از درد، خونریزی، عفونت (خطر کم)، سوراخ شدن (بسیار نادر بوده و باعث ناباروری نمی‌شود).

عوارض جانبی IUD بعد از قرار دادن آن شامل لکه بینی بین قاعدگی‌ها، سردرد، تهوع، درد سینه و نفخ است.

IUDها احتمالاً باعث خونریزی‌های شدیدتر و طولانی در قاعدگی و کرمپ‌های بیشتر شوند.

آیا روش‌های اورژانسی پیشگیری از بارداری، در باروری‌های آتی اختلال ایجاد می‌کنند؟

هنوز مدارک کافی مبنی بر تاثیر روش‌های اورژانسی روی قدرت باروری فرد در آینده در دسترس نیست.

IUD را می‌توان در زمان دلخواه خارج کرد و به محض خارج سازی، امکان بارداری وجود دارد.

روش های غیر از IUD، مثلا قرص‌های اورژانسی نباید به عنوان روش دائمی پیشگیری از بارداری استفاده شوند.

روش تهیه قرص اورژانسی و IUD

خوشبختانه قرص‌های اورژانسی بارداری در همه داروخانه‌ها بدون نسخه در دسترس هستند اما Ella فقط با نسخه قابل تهیه است و می‌توانید در این زمینه از پزشک خود کمک بگیرید.

اگر تصمیم به استفاده از IUD دارید باید با متخصص زنان مشورت کنید تا طی یک جلسه ویزیت در اسرع وقت، IUD را قرار دهید.

خطرات رابطه جنسی محافظت نشده

رابطه جنسی محافظت نشده واژینال می‌تواند منجر به بارداری ناخواسته شود. اگر باردار هستید و رابطه جنسی بدون محافظت داشتید، باید برای اطمینان از سلامت خود و کودک به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید.

رابطه محافظت نشده، انتشار یا قرار گرفتن در معرض بیماری‌های مقاربتی را در پی دارد مثل:

• HIV
• تبخال تناسلی
• ویروس اچ پی وی و در صورت ابتلا نوع خطرناک ابتلا به زگیل تناسلی
• سوزاک
• کلامیدیا

اکثر این بیماری‌های آمیزشی می‌توانند علائم ناراحت کننده و دردناکی داشته باشند و در صورت عدم درمان، عوارض جدی‌تری برای سلامت به دنبال دارند.

تشخیص و آغاز درمان به موقع می‌تواند شدت ناراحتی را کاهش داده و سلامت کلی بدن را در بلند مدت حفظ کند.