درمان افتادگی رحم و مثانه از روش های مختلفی امکان پذیر است. انتخاب روش درمان افتادگی رحم و مثانه به شدت و علت آسیب بستگی دارد.
افتادگی مثانه و رحم چیست
رحم و مثانه در جای طبیعی خود درست بالای بخش انتهایی واژن، توسط بخشی ننو مانند که از عضلات نگهدارنده و رباط ها تشکیل شده، نگه داشته می شود.
فرسایش و پارگی این ساختارهای نگهدارنده در لگن، باعث پایین کشیده شدن رحم، کف مثانه و یا هر دو می شود یعنی از طریق لایه های عضلانی و رباط ها آویزان می شوند.
در این صورت رحم یا مثانه برآمدگی در واژن ایجاد می کنند. در موارد شدید، این افتادگی رحم یا مثانه به قدری پایین می آید که برآمدگی در دهانه واژن ظاهر شده یا از آن بیرون می زند.
به افتادگی رحم پرولاپس و به افتادگی مثانه سیستوسل می گویند. فشارهای مختلفی سبب ضعف عضلات و رباط های لگن می شود و در نتیجه افتادگی رحم یا مثانه تجربه خواهد شد.
مهم ترین فشار بر عضلات و رباط ها، فشار حاصل از زایمان طبیعی است. زنان با سابقه چندقلوزایی بیشتر در معرض ابتلا به افتادگی هستند.
فشارهای دیگر عبارتند از یبوست با زور زدن های مکرر جهت دفع مدفوع، سرفه مزمن و چاقی.
مشکلات مربوط به نگهداری اندام ها در لگن بعد از یائسگی بدتر می شود چون بافت های این ناحیه برای حفظ تون خود به استروژن نیاز دارند و می دانیم که میزان این هورمون در یائسگی کاهش می یابد.
برخی پزشکان تخمین می زنند نیمی از زنان در سال های بعد از زایمان دارای درجاتی از افتادگی رحم یا مثانه می شوند.
در بسیاری از زنان، این مشکل بدون تشخیص و درمان باقی می ماند. فقط ۱۰ تا ۲۰ درصد از زنان با مشکل افتادگی لگن به دنبال ارزیابی علائم می روند.
اگر مشکل شدید باشد، جراحی نیاز خواهد شد. احتمالاً جراحی تنها روش جهت حفظ مثانه و سایر اندام ها در جای خود باشد.
در صورت انتخاب جراحی، پرولاپس در جای اصلی خود قرار می گیرد و بافت کشیده شده برداشته می شود.
همچنین، ماهیچه ها و رباط های کف لگن سفت می شوند و مثانه در جای خود نگه داشته می شود.
درمان افتادگی رحم و مثانه
در موارد خفیف، تقویت عضلات کف لگن برای کاهش علائم افتادگی کفایت می کند. ورزش کگل روشی عالی برای افزایش قدرت حمایتی لگن است.
برای انجام ورزش کگل، عضلات مسئول دفع ادرار یا گاز را منقبض کنید. چند ثانیه این انقباض را نگه داشته و بعد رها کنید.
بعد از رها سازی، عضلات کاملاً شل خواهند شد. ۴ تا ۵ بار در روز و هر بار ۱۰ دفعه این کار را انجام دهید.
به مرور فرد شاهد کنترل بهتر مثانه می شود و درد و علائم کمتری را تجربه می کند.
پزشک وسیله ای حلقه ای از جنس لاستیک به نام پساری را در بخش فوقانی واژن قرار می دهد. پساری به تقویت رحم و مثانه و پیشگیری از افتادگی آنها کمک خواهد کرد.
پساری قابل جابجایی است و بنابراین می توان آن را هر از چند گاهی شست.
افتادگی مثانه یا رحم گاهی به جراحی نیاز دارد که از طریق واژن، برش شکم یا لاپاروسکوپی انجام می شود.
روش انتخابی به سن، شدت علائم، سابقه پزشکی، تمایل به بارداری های آتی و رابطه جنسی بستگی دارد.
هدف، بازیابی آناتومی طبیعی بدن، تسکین علائم، بازگرداندن عملکرد طبیعی روده و مثانه و بازیابی توانایی رابطه جنسی است. گاهی اوقات برداشتن رحم با هیسترکتومی توصیه می شود.
نقش جراحی در درمان افتادگی رحم و مثانه
جراحی جهت ترمیم و بازسازی کف ضعیف لگن و بازیابی عملکرد طبیعی این ناحیه طراحی شده است.
عمل جراحی زمانی تجویز می شود که افتادگی علائم قابل توجهی ایجاد کند و سایر درمان ها شکست خورده باشند.
برای موارد خفیف، جراحی توصیه نمی شود و جراحی جهت اصلاح افتادگی، به تخصص و توجه به جزئیات نیاز دارد.
رباط ها و عضلات ضعیف و کشیده شده لگن باید در ترمیم مورد استفاده محدود قرار بگیرند.
این رباط ها ممکن است دوباره از کار بیفتند بنابراین لازم است از تکنیک های تعلیق پیچیده تر برای حصول نتیجه موفق و طولانی مدت استفاده شود.
پیش درمانی با استروژن ممکن است موفقیت عمل را افزایش دهد. برای سیستوسل، رکتوسل، آنتروسل، اینتروویتوس (دهانه واژن) روش های خاصی برای اصلاح این مشکل در دسترس هستند.
در تمام این بیماری ها و برای درمان بی اختیاری استرسی ادرار، برداشتن رحم بدون مشکل ِافتادگی هیچ فایده ای ندارد.
افتادگی خفیف رحم معمولا درد و ناراحتی نداشته و بدون هیچ مداخله ای قابل رفع است. وقتی افتادگی علامت دار باشد درمان نیاز می شود.
در صورت شکست درمان، جراحی توصیه خواهد شد. چندین عمل وجود دارد که می تواند رحم افتاده را بدون هیسترکتومی به جای اصلی خود برگرداند.
این عمل ها طبق آناتومی خاصِ منجر به افتادگی، وضعیت جسمانی عمومی بیمار و تمایل به ادامه نفوذ واژینال در سکس انجام می شوند.
اکثر متخصصین زنان و زایمان، اصلاح افتادگی رحم را با جراحی موثرتر می دانند چرا که در دراز مدت کمتر با شکست مواجه می شود.
سبک زندگی و درمان های خانگی افتادگی رحم و مثانه
بسته به شدت افتادگی رحم، خود مراقبتی ها عبارت خواهند بود از:
- انجام ورزش کگل برای قوی سازی عضلات لگن و نگهداری فاشیا ضعیف شده
- پیشگیری از بروز یبوست با مصرف غذاهای پرفیبر و نوشیدنی مایعات کافی
- عدم زور زدن حین دفع مدفوع
- اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین
- کنترل سرفه
- کاهش وزن در صورت اضافه وزن یا چاقی
بیشتر بخوانید : معاینه لگن در زنان
ورزش کگل
ورزش کگل عضلات کف لگن را تقویت می کند. کف لگن قوی، اندام های داخل لگن را بهتر نگه می دارد و از افتادگی و بدتر شدن علائم پیشگیری خواهد کرد.
برای انجام ورزش کگل موارد زیر را رعایت کنید:
- ابتدا مثانه خود را کاملا خالی کنید
- عضلات کف لگن را منقبض کنید درست مثل جلوگیری از خروج گاز روده
- این انقباض را ۵ ثانیه حفظ و بعد برای ۵ ثانیه ریلکس کنید. اگر مشکل است، ابتدا دو ثانیه نگه دارید و ۳ ثانیه ریلکس کنید.
- تا نگه داشتن انقباض ها به مدت ۱۰ ثانیه در هر بار، به این کار ادامه دهید
- هر روز سه ست ۱۰ تایی انجام دهید (صبح، ظهر و شب)
چون این عضلات، مثانه، مقعد و واژن را کنترل می کنند، رعایت نکته زیر مفید است:
انگشت خود را وارد واژن و بعد عضلات را سفت کنید درست مثل نگه داشتن ادرار.
سپس رها کنید. باید عضلات سفت شده را در بالا و پایین انگشت حس کنید.
هنگام انجام تمرینات کف لگن، این عضلات را ریلکس نگه دارید:
- عضلات شکم
- باسن (عضله اسفنکتر مقعدی که در عمق قرار دارد باید منقبض شود)
- عضلات ران
ورزش کگل وقتی موفق تر است که یک فیزیوتراپیست آن را آموزش دهد و با بایوفیدبک تقویت شود.
بایوفیدبک شامل استفاده از وسایل نظارتی جهت بررسی سفت کردن صحیح عضلات برای بهترین مدت زمان است.
ورزش عضلات کف لگن، مثل نگه داشتن ادرار است. عضلاتی که جریان ادرار را کنترل می کنند شل و سفت می شوند.
پیدا کردن عضلات صحیح جهت سفت کردن اهمیت بسیار دارد.
علت افتادگی مثانه و رحم
سه لایه محافظتی برای کف لگن وجود دارد:
- فاسیای لگنی که لایه ای متشکل از بافت همبند بوده و چند بخش ضخیم تر (رباط) دارد.
- عضلات بالابرنده آنی (Ani) که کف لگن را می بندند تا اندام های لگن روی آنها قرار بگیرند.
- غشای پرینه که شامل بدنه پرینه (بین دهانه واژن و مقعد) و اسفنکتر مقعد است. این لایه برای نگه داشتن کف لگن اهمیت کمتری دارد.
وقتی فشار شکمی افزایش پیدا کند (مثل سرفه، عطسه یا پرش)، محتویات شکم به سمت پایین هُل داده می شود و انقباض رفلکس عضلات بالابرنده آنی برای پیشگیری از افتادن این اندام ها به وجود می آید.
وقتی عضلات بالابرنده آنی آسیب می بینند (مثل آسیب عصب پودندال به علت ترومای زایمان، سرفه مزمن، افزایش سن، نوروپاتی لگنی) عضلات می توانند اندام های لگن را نگه دارند.
فاسیای لگنی به همراه رباط ها در معرض فشار داخل شکم قرار می گیرد که همین امر باعث کشیدگی رباط ها می شود.
در نتیجه این رباط ها پاره می شوند و افتادگی رخ می دهد. به این علت که امکان بازیابی موثر و یکسان در عملکرد عضلات بالا برنده آنی وجود ندارد، مکانیزم اصلی برای درمان افتادگی اندام های لگن، ترمیم یا تقویت رباط های لگن است.
افتادگی رحم و لگن به ندرت به علت مشکلات مادرزادی کف لگن (عضلات، رباط ها، با فاسیا‌هایی که کف لگن را نگه می دارند) ایجاد می شود.
به شکل معمول، افتادگی دستگاه تناسلی به علت آسیب کف لگن حین زایمان طبیعی (مخصوصاً افراد با زایمان های طولانی مدت)، زایمان های ابزاری (با فورسپس و وکیوم) و زایمان طبیعی نوزادان درشت جثه ایجاد می شود.
افزایش سن و یائسگی هم تا حدی به علت کاهش سطح استروژن کف لگن را ضعیف می کند.
بافت های کف لگن به علت کاهش استروژن ضعیف می شوند و افزایش فشار داخل شکم در بلند مدت به افتادگی دستگاه تناسلی کمک می کند.
مثلاً انجام منظم کارهای فیزیکی، بلند کردن اجسام سنگین و استفاده از گن های سفت شکمی.
سرفه مزمن و زور زدن حین دفع به علت یبوست مزمن هم از علل مهم افتادگی دستگاه تناسلی است.
علائم و نشانه های افتادگی رحم
افتادگی خفیف رحم معمولاً با علامت خاصی همراه نیست. علائم و نشانه های افتادگی متوسط تا شدید مثانه این ها هستند:
- احساس سنگینی، فشار یا کشیدگی لگن یا واژن
- بیرون زدگی بافت واژن
- مشکلات ادراری مثل نشت ادرار (بی اختیاری) یا احتباس ادرار
- مشکل در دفع مدفوع
- احساس نشستن روی یک توپ کوچک یا افتادن چیزی به بیرون از واژن
- درد پایین کمر
- رحم و دهانه رحم که به دهانه واژن افتاده اند
- عفونت های مکرر مثانه
- خونریزی واژن
- افزایش ترشح واژن
اغلب، علائم در صبح ها کمتر و در عصرها و شب ها کم کم بدتر می شوند. مشاهده یا احساس توده ای در دهانه واژن از خاص ترین علائم این مشکل است.
پرسیدن سوال “آیا در واژن خود توده یا برجستگی حس می کنید؟” توسط پزشک، انجام غربالگری افتادگی رحم را ضروری خواهد کرد.
بیشتر بخوانید : افتادگی لگن یا پرولاپس اندام های لگن در زنان
افتادگی رحم اغلب با سایر اختلالات کف لگن همراه است. در افراد با افتادگی رحم، ۴۰ درصد دچار بی اختیاری استرس، ۳۷ درصد مثانه بیش فعال و ۵۰ درصد بی اختیاری مدفوع دارند.
بیمارانی که هر یک از این اختلالات را تجربه می کنند باید برای سایر اختلالات هم ارزیابی شوند.
انسداد خروجی مثانه ممکن است به علت گره مجرای ادراری یا فشار بر مجرا ایجاد شود. علائم افتادگی رحم ممکن است با محل یا شدت افتادگی ارتباطی نداشته باشد.
بیماران با افتادگی واژن خلفی، گاهی اوقات از فشار دستی روی پرینه یا واژن خلفی (اسپلینت) برای تخلیه مدفوع استفاده می کنند.
افتادگی رحم ممکن است بر فعالیت جنسی، تصور فرد از بدن خود و کیفیت زندگی تاثیر منفی بگذارد.
پزشک سوالاتی درباره اختلالات کف لگن می پرسد چون اغلب، این اطلاعات را بیماران به علت شرم و خجالت ارائه نمی کنند.
اگر علائم افتادگی رحم آزاردهنده شده و فعالیت های عادی را مختل کرده به کلینیک دکتر عاطفه نظری مراجعه کنید.
شماره تلفن های تماس برای دریافت نوبت
09036830686 – 02165833148 – 02166661879
سایر اطلاعات تماس همراه با آدرس کلینیک صفحه تماس با ما
