وقتی پا یا باسن جنین در رحم مادر در پایین رحم و سرش بالا باشد آن وضعیت بریچ نام دارد. اصولا وضعیت قرارگیری نوزاد باید برای زایمان طبیعی فراهم باشد یعنی سر به پایین قرار بگیرد.
اکثر بچه های بریچ تا هفته ۳۶ چرخیده و سر آنها رو به پایین قرار می گیرد. در وضعیت بریچ هم زایمان طبیعی انجام می شود اما معمولاً توصیه به انجام سزارین خواهد شد.
وضعیت بریچ در جنین چیست؟
پاها و باسن جنین در حالت بریچ رو به پایین و سر او در بالا قرار می گیرد و وارونه نیست.
بنابراین سر او نزدیک قفسه سینه مادر و باسن او نزدیک واژن است. اکثر نوزادان حرکت کرده و در وضعیت مناسب برای زایمان طبیعی قرار می گیرند یعنی سر در کانال واژن می رود.
وضعیت بریچ در اوایل بارداری رایج است و تا هفته ۳۶ طرز قرارگیری نوزاد تغییر می کند.
وقتی سر نوزاد رو به پایین باشد به آن «پرزنتاسیونِ ورتِکس» می گویند که ایمن ترین حالت برای زایمان به شمار می آید.
وضعیت بریچ چقدر رایج است؟
احتمال عدم وارونه شدن جنین تا قبل از هفته ۳۷ بارداری بسیار اندک است. حدود ۳ تا ۴ درصد از نوزادان تا انتهای بارداری در موقعیت بریچ باقی می مانند.
انواع بریچ جنین
جنین می تواند موقعیت های مختلفی در رحم داشته باشد. اصولاً جنین باید در رحم وارونه باشد، صورتش رو به پشت مادر و چانه اش روی سینه خود قرار بگیرد.
چند نوع بریچ وجود دارد از جمله:
- بریچ فرانک : موقعیتی است که در آن باسن جنین پایین و در کانال واژینال بوده اما پاهای او درست در مقابل بدن و نزدیک سر قرار گرفته است.
- بریچ کامل : وضعیتی است که در آن باسن کودک پایین پاها است و زانوها خم شده و زیر کودک جمع می شوند.
- بریچ ناکامل یا فوتلینگ : در این حالت یک یا هر دو پای جنین رو به پایین قرار گرفته و در زمان زایمان ابتدا پاها و بعد کل بدن بیرون می آید.
- جنین عرضی (Transverse) : نوعی از پرزنتاسیون بریچ است که در آن کودک به صورت عرضی و افقی (به جای عمودی) در رحم قرار می گیرد.
در این وضعیت ابتدا شانه وارد کانال واژن می شود.
تاثیر وضعیت بریچ در حاملگی به چه شکل است؟
معمولا بارداری تحت تاثیر موقعیت بریچ قرار نخواهد گرفت. اکثر این کودکان کاملاً طبیعی و نرمال دنیا می آیند اما قدری ریسک نقص های جنین در زمان زایمان بیشتر است.
شیوه حرکت کودک در رحم کمی متفاوت خواهد بود. مادر لگد های کودک را در زیر شکم حس می کند و در زیر دنده ها، احساس وجود توده ای سفت دارد.
این توده سفت، سر نوزاد است. اگر قصد دارید زایمان طبیعی داشته باشید، وضعیت بریچ این برنامه ریزی را به هم می ریزد.
در این موقعیت زایمان طبیعی سخت و خطرناک خواهد بود. در اکثر موارد توصیه به سزارین می شود.
تاثیر وضعیت بریچ بر زایمان چگونه است؟
اگر کودک تا بعد از هفته ۳۶ بریچ باقی ماند، برنامه زایمان تغییر می کند. زایمان طبیعی برای موقعیت بریچ ایمن نیست چرا که احتمال آسیب وجود دارد.
در این صورت در اکثر موارد زایمان به شکل سزارین انجام می شود.
برخی پزشکان برای زایمان طبیعی با موقعیت بریچ مشکلی ندارند. عوض کردن حالت کودک وقتی هنوز داخل شکم قرار دارد امکان پذیر است.
در این صورت سر کودک رو به پایین قرار می گیرد.
بریچ بودن جنین چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر در بارداری های قبلی جنین موقعیت وارونه (سفالیک) داشت، در این بارداری در صورت بریچ بودن جنین آن را کاملا حس خواهید کرد.
محل برآمدگی شکم و لگد زدن های جنین موقعیت بریچ را مشخص می کند. محل حس کردن حرکات جنین را به پزشک بگویید.
با معاینه شکم و سونوگرافی هم موقعیت بریچ تشخیص داده می شود.
علت بریچ شدن جنین چیست؟
علت این امر همیشه مشخص نیست. برخی عوامل دخیل در خلق این موقعیت عبارتند از:
- بارداری چند قلویی که باعث سخت تر شدن قرارگیری صحیح جنین ها در رحم می شود
- مایع آمنیوتیک زیاد یا کم
- شکل رحم نرمال نیست و یا توده هایی همچون فیبروم وجود دارد. اکثرا رحم شکل گلابی وارونه است.
اگر این شکل نباشد، فضای کافی برای حرکت جنین در رحم و قرارگیری موقعیت صحیح وجود نخواهد داشت.
- جفت، همه یا بخشی از دهانه رحم را بپوشاند
- نوزاد نارس متولد می شود یعنی در کمتر از ۳۷ هفتگی و فرصت چرخیدن و وارونه شدن نداشته است.
- جنین نقص مادرزادی داشته که او را از چرخیدن باز می دارد
تشخیص موقعیت بریچ به چه شکل است؟
پزشک می تواند با لمس نقاط خاصی از شکم مادر موقعیت جنین را تشخیص دهد. استفاده از سونوگرافی هم در تایید موقعیت جنین رایج است.
تشخیص وضعیت بریچ چه زمانی صورت می گیرد؟
تقریباً همه بچه ها در مقطعی در رحم در وضعیت بریچ قرار می گیرند. با افزایش سن بارداری، جنین به صورت طبیعی وارونه می شود یعنی بین هفته ۳۲ تا ۳۶.
پزشک با لمس شکم مادر، موقعیت قرارگیری جنین را تشخیص می دهد. تعیین موقعیت نهایی جنین در سه ماهه سوم انجام می شود.
بعد از هفته ۳۷ دیگر نوزاد نمی چرخد. در این صورت بهترین شیوه زایمان توسط پزشک مطرح خواهد شد.
بیشتر بخوانید : رشد جنین : مراحل، زمانبندی، تغییرات + توضیحات کامل
گزینه های رفع وضعیت بریچ
اگر کودک در هفته ۳۷ بارداری هنوز در وضعیت بریچ قرار داشت پزشک موارد زیر را انجام می دهد:
- سعی در چرخاندن جنین در همان داخل رحم می کند تا سر پایین قرار بگیرد
- برای سزارین برنامه ریزی می کند
- برای زایمان طبیعی با موقعیت بریچ برنامه می ریزد
عوارض وضعیت موقعیت بریچ
عوارض وضعیت بریچ تا زمان زایمان دیده نمی شود. برخی نوزادان بریچ با امنیت کامل از کانال واژینال بیرون می آیند.
خطرات زایمان طبیعی در موقعیت بریچ این ها هستند:
- وارد آمدن آسیب به پا یا دست های نوزاد مثل شکستن یا دررفتگی استخوان ها
- مشکل بند ناف. در طول زایمان ممکن است بند ناف بپیچد و آسیب های عصبی و مغزی به علت کاهش اکسیژن در کودک ایجاد شود
آیا پزشک، نوزاد بریچ را داخل رحم می چرخاند؟
ممکن است پزشک نوزاد بریچ را در شکم بچرخاند تا برای زایمان طبیعی مناسب شود.
در بعضی موارد چرخاندن کودکی ایمن نبوده و خطرات آن از مزایایش بیشتر است.
در صورت تجربه هر یک از موارد زیر، چرخاندن کودک مناسب نخواهد بود:
- خونریزی واژینال
- جفت سرراهی. وقتی رخ می دهد که جفت همه یا بخشی از دهانه رحم را بپوشاند
- تست بدون استرس جنین یا NST
- کوچکی غیر طبیعی جنین
- کمبود مایع آمنیوتیک
- ضربان قلب پایین یا بالا در جنین
- پارگی زود هنگام کیسه آب
- دوقلویی یا چند قلویی
رایج ترین تکنیک مورد استفاده جهت چرخاندن کودک بریچ، نسخه سفالیک خارجی (ECV) نام دارد.
این روش در بیمارستان و در موارد اورژانسی انجام می شود. در این روش دست ها روی شکم قرار گرفته و فشار اندکی وارد می شود تا کودک وارونه شود.
این روش حدود ۶۵% موثر بوده و خطراتی دارد.
خطرات چرخاندن کودک بریچ
خطرات تکنیک ECV عبارتند از:
- زایمان زودرس
- پارگی نا بهنگام کیسه آب
- خونریزی مادر و یا کودک
- سزارین اورژانسی
- ممکن است کودک دوباره به حالت بریچ برگردد
آیا ممکن است کودک خود به خود بچرخد؟
اکثر نوزادان تا قبل از هفته ۳۷ بارداری می چرخند. اگر کودک هنوز در وضعیت بریچ قرار دارد پزشک نوع زایمان را مشخص می کند.
بیشتر بخوانید : سزارین یا زایمان طبیعی؟ کدام یک مناسب تر است؟
مادر چگونه می تواند وضعیت بریچ کودک را تغییر دهد؟
برخی زنان از یک سری روش های خانگی برای چرخاندن کودک در رحم استفاده می کنند. این تکنیک ها ممکن است موثر باشند اما هیچ مدرک علمی مبنی بر کارآمد بودن این روش ها وجود ندارد.
- قرارگیری در وضعیت پل : روی زمین بخوابید و پاهای خود را خم کرده به گونه ای که کف پاها زمین را لمس کنند. باسن و لگن خود را بلند کرده و به بدن حالت پل بدهید. ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در این حالت بمانید و چند بار در روز تکرار کنید.
- حرکت بچه : برای ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در حالت بچه بمانید. این حرکت به ریلکس کردن عضلات لگن و رحم کمک می کند. همچنین می توانید دست و زانوی خود را به عقب و جلو ببرید یا حرکات چرخشی با لگن خود انجام دهید.
- موزیک : هدفون یا اسپیکر را در پایین شکم قرار دهید تا کودک برای چرخیدن ترغیب شود.
- دما : وسیله ای سرد را بالای شکم یعنی در محل قرار گیری سر نوزاد بگذارید سپس در پایین شکم چیز گرمی قرار دهید.
تکنیک کایروپراکتیک که تکنیک وِبستر نام دارد هم به ریلکس شدن رحم کمک می کند.
برخی پزشکان، طب سوزنی توصیه می کنند. هر دوی این تکنیک ها باید توسط فردی متخصص انجام شوند.
چگونه خطر موقعیت بریچ را کم کنیم؟
هیچ کاری جهت پیشگیری از ایجاد این وضعیت نمی توان انجام داد. اگر کودک در موقعیت بریچ قرار دارد دلیلش مادر یا انجام کار اشتباهی نیست.
آیا زایمان طبیعی با وجود موقعیت بریچ امکان پذیر است؟
زایمان طبیعی در وضعیت بریچ غیر ممکن نیست اما برای نوزاد خطر دارد.
اگر بند ناف در زمان زایمان فشرده شود، اکسیژن کافی به کودک نمی رسد و همین باعث بروز آسیب های مغزی و عصبی می شود.
همچنین ممکن است بند ناف دور گردن یا دست نوزاد بپیچد و آسیب ایجاد کند. پزشکان سطوح مختلفی از راحتی را برای زایمان طبیعی در موقعیت بریچ در نظر می گیرند.
زمان مراجعه به پزشک
اگر هر کدام از موارد زیر را در دوران بارداری تجربه کردید با پزشک تماس بگیرید:
- کرمپ یا انقباضات شدید
- خونریزی واژینال
بیشتر بخوانید : زایمان طبیعی با اپیدورال یا بدون آن
چه سوال هایی باید از پزشک پرسید؟
با دانستن موقعیت بریچ جنین ممکن است درباره زایمان خود نگران شوید. این سوالات را می توانید از پزشک بپرسید:
- چگونه بفهمم کودکم هنوز بریج است؟
- آیا حال کودک من خوب است؟
- مزایا و خطرات چرخاندن کودک چیست؟
- اگر موقعیت بریچ تا انتها باقی بماند چه گزینه هایی برای زایمان خواهم داشت؟
- اگر با موقعیت بریچ زایمان کنم چه خطراتی من و کودکم را تهدید می کند؟
سوالات متداول
آیا نقص های مادرزادی باعث ایجاد وضعیت بریچ می شوند؟
نقص های مادرزادی در کودکان بریچ اندکی شایع تر است. اکثر کودکان با موقعیت بریچ بدون هیچ مشکلی در زمینه سلامت به دنیا می آیند.
آیا با بریچ بودن کودک به سزارین احتیاج پیدا خواهم کرد؟
در اکثر موارد، سزارین ایمن ترین راه برای زایمان در موقعیت بریچ است. در این صورت خطر ایجاد مشکلات در مقایسه با زایمان طبیعی بسیار کمتر می شود.
در وضعیت بریچ، زایمان چگونه آغاز می شود؟
موقعیت بریچ تفاوتی در اولین نشانه های زایمان مثل انقباضات یا پارگی کیسه آب ایجاد نمی کند.
معمولا پزشک توصیه به سزارین دارد. در این صورت علائم زایمان را مشاهده نخواهید کرد.
اگر دچار درد زایمان شدید و به بیمارستان رفتید، پزشک برای آخرین بار موقعیت جنین را بررسی می کند.
برای امنیت بیشتر مادر و نوزاد، سزارین توصیه می شود.
برای دریافت مشاوره در خصوص انتخاب نوع زایمان و بررسی وضعیت جنین و دریافت مراقبت های بارداری و پس از آن با کلینیک دکتر عاطفه نظری در تهران تماس بگیرید.
شماره تلفن های تماس برای دریافت نوبت از کلینیک دکتر عاطفه نظری
09036830686 – 02165833148 – 02166661879
سایر اطلاعات تماس همراه با آدرس کلینیک صفحه تماس با ما
