اختلال در تخمک گذاری زنان

اختلال تخمک گذاری چیست؟

وقتی یک زن پریودهای نامنظم (کمتر از ۹ بار در سال) داشته باشد یا اصلاً تخمک گذاری نکند، به اختلال در تخمک گذاری زنان مبتلا است.

این مشکل معمولاً به علت عدم توازن هورمون ‌های تولید مثل به وجود می ‌آید. همچنین اگر غده هیپوفیز هورمون ‌ها را به شکل طبیعی تنظیم نکند، در چرخه تخمک گذاری اختلال ایجاد خواهد شد.

تقریباً ۲۵ درصد از زوج های نابارور از اختلالات تخمک گذاری رنج می ‌برند. بخش ناخوشایند این اختلال این است که اکثر زنان تا زمانی که به فکر فرزند آوری نیفتند، از وجود آن مطلع نیستند.

مثلاً عدم تخمک گذاری مشکلی است که بیشتر زنان از آن آگاه نیستند و می ‌تواند از عوامل اصلی ناباروری باشد.

مشکلات مربوط به تخمک گذاری زنان ممکن است به یکی از شکل ‌های زیر باشد:

• عدم تخمک گذاری
• تخمک گذاری محدود (Oligo-Ovulation)

هم عدم تخمک گذاری و هم محدودیت تخمک گذاری جزء اختلالات تخمک گذاری به شمار می‌ آیند که از رایج ‌ترین علل ناباروری در زنان است.

حدود ۴۰ درصد از افراد نابارور، اختلال تخمک گذاری را تجربه کرده‌اند.

عدم تخمک گذاری

عدم تخمک گذاری وقتی رخ می ‌دهد که تخمدان ‌های یک زن در چرخه قاعدگی تخمک آزاد نکنند.

همچنین، تخمک ‌ها ممکن است به خوبی تکامل پیدا نکرده و توسط تخمدان ها آزاد نشوند. عدم تخمک گذاری در دوران پیش یائسگی زنان، به علت استرس‌ های روانی، مشکل در هیپوتالاموس، اختلالات تغذیه و BMI پایین ایجاد می ‌شود.

برای انجام تخمک گذاری، تخمدان‌ ها باید یک تخمک آزاد کنند. این امر منجر به تحریک سطح پروژسترون می ‌شود که در نهایت به زن در حفظ تنظیم پریود کمک خواهد کرد.

از طرف دیگر، وقتی عدم تخمک گذاری رخ می ‌دهد، پروژسترون کاهش یافته به خونریزی‌ های شدید منتهی شده و با پریود اشتباه گرفته می ‌شود.

علائم عدم تخمک گذاری

افراد با عدم تخمک گذاری معمولاً پریودهای نامنظم دارند، عده ‌ای هم اصلاً قاعدگی ندارند.

اگر چرخه قاعدگی فرد بین ۲۱ تا ۳۶ روز است اما طول دوره چرخه، هر ماه با ماه بد تفاوت فاحشی دارد، همین امر احتمالاً نشانه اختلال تخمک گذاری باشد.

مثلاً اگر فرد یک بار بعد از ۲۲ روز و بار دیگر بعد از ۳۵ روز پریود می ‌شود، این تفاوت زمان می‌ تواند نشانه مشکل در تخمک گذاری باشد.

همچنین، چرخه ‌های کوتاه ‌تر از ۲۱ روز و بیشتر از ۳۵ روز هم احتمالا علامت اختلال تخمک گذاری باشد.

علائم و نشانه ‌های اختلال در تخمک گذاری زنان

یکی از شکل‌ های رایج اختلال تخمک گذاری، نارسایی تخمدان است. یعنی وقتی که یائسگی بعد از چندین سال چرخه قاعدگی و تخلیه طبیعی ذخیره تخمدان رخ دهد.

علامت دیگر سندرم تخمدان پلی کیستیک، هیپرپرولاکتینمی و آمنوره هیپوتالاموس است.

علائم اختلال در تخمک گذاری زنان موارد زیر هستند:

• پریودهای نامنظم یا جا انداختن پریود برای سال ‌ها، یا بعد از یک بار بارداری و یا بعد از توقف مصرف قرص‌ های ضد بارداری
• حجم خون پریود که بسیار کمتر از مقدار معمول است
• عدم درد یا کرمپ حین قاعدگی
• مشکل در باردار شدن
• گرگرفتگی
• تعریق شبانه
• خشکی واژن
• خشکی چشم
• تحریک پذیری یا مشکل در تمرکز
• کاهش میل جنسی

همه این علائم گاهی ممکن است نشانه مشکلی موقتی مثل به هم ریختگی هورمون ‌ها باشد.

در نتیجه بسیاری از زنان این علائم را درک نمی ‌کنند و تمایل به عادی در نظر گرفتن آنها دارند. اما بعد از تلاش برای بارداری متوجه می ‌شوند هرگز تخمک گذاری نداشته ‌اند.

عامل بروز اختلال تخمک گذاری چیست؟

رایج ‌ترین علت بروز این اختلال، سندرم تخمدان پلی کیستیک (pco) است. سایر علل احتمالی تخمک گذاری نامرتب یا عدم تخمک گذاری عبارتند از وزن بسیار پایین، ورزش شدید، پرولاکتین بالا، نارسایی زودرس تخمدان، بالا بودن سن فرد، اختلالات تیروئید و استرس.

شیمی درمانی و پرتو درمانی هم از علل رایج نارسایی تخمدان هستند. در واقع این درمان ‌ها باعث تخریب مواد ژنتیکی در سلول‌ ها می‌ شوند.

سایر سموم مثل دود سیگار، مواد شیمیایی، آفت کش ‌ها و ویروس‌ ها هم ممکن است باعث نارسایی تخمدان شوند.

پاسخ سیستم ایمنی به بافت تخمدان هم یکی دیگر از علل بروز این مشکل است.

سایر دلایل احتمالی عبارتند از:

• ورزش زیاد و شدید
• سطح استرس بسیار بالا
• هیپر پرولاکتینمی
• کمبود وزن
• چاقی
• پیش یائسگی یا ذخیره پایین تخمدان
• نارسایی زودرس تخمدان
• اختلال عملکرد تیروئید (پرکاری)

تشخیص اختلال

قدم اول، ارزیابی نظم قاعدگی فرد است. اگر قاعدگی نامنظم است یا یکی در میان اتفاق می ‌افتند نشانه عملکرد نادرست پروسه تخمک گذاری است.

تست های شناسایی اختلال در تخمک گذاری زنان عبارتند از:

• بررسی هورمون ‌ها : نمونه خون گرفته می‌ شود تا سطح هورمون ‌ها اندازه‌ گیری شوند. همچنین تست پروژسترون و خون هم تجویز خواهد شد.
• سونوگرافی : اگر پزشک شک به سندرم تخمدان پلی کیستیک و عدم تخمک گذاری دارد سونوگرافی انجام می ‌شود.

با مشاهده علائم تخمدان پلی کیستیک، پزشک ممکن است به این نتیجه برسد که عدم تخمک گذاری احتمالاً به علت سندرم تخمدان پلی کیستیک باشد.

آزمایش تشخیص عدم کفایت زودرس تخمدان (POI)

برای تشخیص POI متخصص زنان آزمایش خون جهت بررسی FSH (هورمون محرک فولیکول) تجویز می‌ کند. در زنانی که یائسه شده‌ اند و دیگر تخمک گذاری در آنها انجام نمی‌ شود، FSH بالاتر است.

همچنین در زنان با عدم کفایت زودرس تخمدان هم رقم بالایی از FSH مشاهده می‌ شود. همین تست به تنهایی برای تشخیص این بیماری کافی است.

همچنین به غیر از عدم توانایی در باروری، شایع ‌ترین علامت اختلال تخمک گذاری، قاعدگی ‌های نامنظم است.

سایر علائم رایج عبارتند از نوسانات خلقی، اضطراب بی ‌دلیل، افسردگی و تغییرات ناگهانی وزن.

آیا اختلال تخمک گذاری قابل درمان است؟

هم اکنون هیچ درمانی برای بازیابی کامل عملکرد طبیعی تخمدان وجود ندارد. هورمون درمانی جایگزین اندکی کمک کننده است و خط درمانی معمول برای این بیماری به شمار می ‌آید.

این اختلال فقط یک بیماری نیست بلکه انواعی از مشکلات و بیماری های مختلف است که باعث عدم تخمک گذاری، کاهش تخمک گذاری و یا تخمک گذاری نامرتب می ‌شود.

کلید درمان اختلالات تخمک گذاری، تشخیص علت زمینه‌ ای بروز آن است. علل متعددی برای بروز اختلال تخمک گذاری وجود دارد که رایج ‌ترین آن سندرم تخمدان پلی کیستیک است.

خوشبختانه اختلال در تخمک گذاری زنان یکی از راحت‌ ترین بیماری ‌ها جهت درمان است و اکثر بیماران با درمان به خوبی باردار می‌ شوند.

درمان اختلال در تخمک گذاری زنان بستگی به علت زمینه ‌ای بروز آن دارد. فرد ممکن است به دلیل مشکلات هورمونی، سبک زندگی، مشکل تیروئید دچار اختلال تخمک گذاری شود. در نتیجه:

• سبک زندگی غلط باید اصلاح شده و سالم باشد
• زنان کم وزن باید رژیم غذایی مناسب در پیش بگیرند که تمرکز آن بر روی افزایش وزن، به شیوه اصولی باشد
• زنان چاق باید محدودیت ‌هایی را در شیوه تغذیه خود اعمال کنند تا دوباره تخمک گذاری آغاز شود
• برای زنانی که به شدت در مورد سلامت بدن خود حساس و آگاه هستند کاهش شدت رژیم تناسب اندام می ‌تواند به تحریک تخمک گذاری کمک کند
• اگر مشکل سندرم تخمدان پلی کیستیک است، روش‌ های طبیعی بسیار و بدون عوارضی وجود دارند.
• دلیل اختلال تخمک گذاری می ‌تواند مشکلات ساختاری مثل نارسایی زودرس تخمدان یا کم بودن تعداد تخمدان ‌ها باشد

رایج ‌ترین درمان اختلال تخمک گذاری چیست؟

رایج ‌ترین درمان، داروهای باروری هستند که کلومید یکی از آنها است. اگر کلومید موثر نبود سایر درمان‌ ها تجویز می‌ شوند.

کلومید تخمک گذاری را تا ۸۰ درصد در زنان بدون تخمک گذاری تحریک می‌ کند. طبق آمارها، ۴۵ درصد از زنان با این شیوه درمانی طی ۶ ماه باردار شدند.

اگر سندرم تخمدان پلی کیستیک دارید، داروهای حساس به انسولین مثل متفورمین برای شروع تخمک گذاری مناسب هستند اگرچه به ۶ ماه زمان برای درمان نیاز خواهد بود تا کارایی متفورمین مشخص شود.

با اینکه تجویز متفورمین برای تنظیم انسولین بهترین راه است، اما عده ‌ای داروی میواینوسیتول را ترجیح می ‌دهند که بدون نسخه در دسترس است.

این دارو عملکردی مشابه انسولین دارد. اگر متفورمین یا میواینوسیتول کمک نکردند، پزشک داروهای باروری همراه با متفورمین تجویز می‌ کند.

ترکیب این دو شانس موفقیت را در زنانی که فقط با داروهای باروری به تنهایی موفق نشده اند افزایش می ‌دهد.

برای افراد با مشکل سندرم تخمدان پلی کیستیک، داروی لتروزول ممکن است در تحریک تخمک گذاری بهتر عمل کند.

داروهای باروری در صورتی که علت عدم تخمک گذاری، نارسایی زودرس تخمدان یا ذخیره پایین تخمدان باشد، تاثیر اندکی خواهند داشت.

این به معنای عدم بارداری با تخمک ‌های خود فرد نیست اما به هر حال برخی افراد قادر نیستند با تخمک‌ های خود باردار شوند و به آی وی اف (IVF) با تخمک اهدایی نیاز خواهند داشت.

اختلال تخمک گذاری چگونه منجر به ناباروری می ‌شود؟

چرخه تخمک گذاری به لقاح و بارداری کمک می‌ کند. بنابراین وقتی اختلال تخمک گذاری اتفاق می ‌افتد، شانس باروری کاهش می ‌یابد.

با تخمک گذاری نامنظم، باروری دشوارتر می ‌شود چرا که در این صورت گاهی تخمک گذاری دارید و گاهی هم خیر.

علاوه بر آن، تخمک گذاری دیر هنگام منجر به تولید تخمک‌ هایی می ‌شود که همیشه برای بارور شدن مناسب نیستند.

علت این امر ابتدا سطح نامنظم هورمون‌ ها در بدن است که منجر به عدم تشکیل مخاط بارور رحم می ‌شود یعنی بافت آندومتر برای نگهداری تخمک بارور شده مناسب نیست.

کاهش پروژسترون هم باعث افزایش عوارض مرتبط با آن می ‌شود.

بیشتر بخوانید : درمان ناباروری زنان در تهران

چرا با وجود پریود، تخمک گذاری ندارم؟

گاهی اوقات فرد پریود نرمالی دارد اما تخمک گذاری صورت نمی ‌گیرد که البته نادر است.

یک سیکل قاعدگی بدون تخمک گذاری، سیکل عدم تخمک گذاری نامیده می ‌شود. در طی اولین فاز چرخه قاعدگی، استروژن در بدن افزایش یافته و دو علامت می ‌فرستد:

یکی برای اینکه به فولیکول بگوید شروع به تولید تخمک کند و دیگری این که به رحم بگوید در صورت بارور شدن، محیط مناسبی برای لانه گزینی تخمک بارور شده ایجاد کند.

حتی اگر تخمک هیچ وقت تولید یا آزاد نشود، رحم باز هم این دیواره را می‌ سازد که هدف آن حفظ فولیکول بعد از لانه گزینی است.

با کاهش سطح استروژن، اگر همزمان افزایش پروژسترون (هورمون حفظ بارداری) وجود نداشته باشد، پوشش داخلی رحم فرو ریخته می‌ شود. این همان چیزی است که به عنوان پریود می ‌شناسیم.

اگر شما هم پس از مطالعه این مطلب به موردی در خصوص تخمک گذاری یا باروری خود مشکوک هستید و یا پس از تلاش های زیاد دچار باروری نمی شوید بهتر است به یک متخصص زنان مراجعه کنید. دکتر عاطفه نظری یکی از بهترین متخصصین زنان در تهران هستند که پس از انجام معاینات و بررسی های لازم بهترین راه کارهای درمانی را به شما ارائه می دهند.

شماره تلفن های تماس برای دریافت نوبت
09036830686 – 02165833148 – 02166661879
سایر اطلاعات تماس همراه با آدرس کلینیک صفحه تماس با ما

منابع:
www.verywellfamily.com
planbwellness.com
www.thelittleaussiebakery.com