از جمع شدن مایع درون یک پوسته نازک در داخل تخمدان اصطلاحا کیست تخمدان بوجود آمده است. اندازه این کیست نیز می تواند به کوچکی یک نخود باشد یا از یک پرتقال هم بزرگتر باشد.
شکل و ساختار یک کیست مانند یک کیسه است. یک غشای نازک آن را از بافت اطرافش جدا کرده است. یک کیسه حاوی مایع که مانند یک تاول است. این کیسه می تواند حاوی مایع، گاز یا مواد نیمه جامد باشد. قسمت بیرونی یا بخش کپسولی آن دیواره کیست نامیده می شود.
کیست با آبسه متفاوت است، آبسه حاوی مواد چرکی است اما درون کیست چنین چیزی نیست.
کیست های تخمدان غالبا کوچک و بدون خطر هستند، علامتی ایجاد نمی کنند و خود بخود از بین می روند. با این حال گاهی ممکن است بترکند یا بپیچند و موجب درد، خونریزی یا هر دو اتفاق شوند. اگر چنین شد پزشک آن را یک موقعیت اورژانسی قلمداد می کند. در برخی موارد نیز به جراحی نیاز است.
کیست ها بیشتر در سال های باروری یک زن تولید می شوند اما ظاهر شدن آنها در هر سنی امکان پذیر است. به ندرت یک کیست می تواند علامت سرطان باشد. برخی کیست ها اما در طول زمان سرطانی می شوند به ویژه بعد از یائسگی.
علائم کیست تخمدان
بیشتر کیست ها علامتی ندارد و پزشکان وقتی به دنبال علائم دیگر هستند یا حین انجام معاینات به وجود آنها پی می برند.
اگر کیست دارای علامتی باشد این علامت در بیماری های دیگر خود را نشان می دهد مثلا با یک عفونت ادراری، یک حاملگی خارج از رحم، مشکلات کلیوی یا سرطان روده.
نشانه های کیست تخمدان می تواند شامل اینها باشد:
- تغییراتی در قاعدگی
- خونریزی واژینال غیرعادی
- درد لگنی
- یک درد خسته کننده در قسمت کمر و ران ها
- دردی که درست قبل از شروع قاعدگی یا پایان آن بروز می کند
- درد در ناحیه لگنی یا شکم در طول رابطه جنسی
- درد در هنگام دفع مدفوع
- فشار روی روده ها یا حرکات دائم در روده
- مشکل در تخلیه کامل مثانه یا تکرر ادرار
- افزایش وزن غیرعادی
- حساسیت در سینه ها
- احساس سیری بعد از خوردن غذای کمتر از معمول
- نفخ شکم یا ورم شکم
عوارض کیست تخمدان
یک کیست تخمدان اغلب مشکلی به وجود نمی آورد اما گاهی می تواند چنین عوارضی به وجود آورد:
- پیچ خوردگی وقتی اتفاق می افتد که ساقه یک تخمدان دچار پیچ خوردگی می شود و این در زمانی است که یک کیست روی آن در حال رشد باشد. این اتفاق باعث مسدود شد جریان خون به کیست شده و موجب درد شدید در قسمت پایین شکم می شود.
- یک کیست تخمدانی پاره شده یا ترکیده و با علامت درد شدید زیر شکم و احتمالا خونریزی همراه است.
- برخی کیست ها سرطانی هستند و یا در آینده ممکن است به سرطان تخمدان تبدیل شوند.
فرد با دیدن علائم زیر باید از فوریت های پزشکی کمک بگیرد:
- درد همراه با تب
- تهوع و استفراغ
- غش، ضعف یا سرگیجه
- درد ناگهانی و شدید زیرشکمی
- تنفس سریع و پشت سر هم
- خونریزی شدید و ناگهانی
انواع کیست تخمدان
دو دسته اصلی کیست تخمدانی وجود دارد:
کیست های عملکردی یا فانکشنال که متداول ترین نوع هستند. این کیست ها همراه با چرخه قاعدگی بروز می کنند، خوش خیم بوده و سرطانی نیستند.
کیست های پاتولوژیک که در تخمدان ها رشد می کنند و ربطی به چرخه قاعدگی ندارند. ممکن است بی خطر یا سرطانی (بدخیم) باشند.
انواع مختلف کیست های تخمدان شامل اینها هستند:
- کیست های فولیکولی : این کیست زمانی ایجاد می شود که یک فولیکول باز نمی شود تا در طول قاعدگی تخمک آزاد نماید. آنها شایع ترین نوع کیست هستند که غالبا علامتی ایجاد نکرده و معمولا بین 1 تا 3 ماه از بین می روند.
- کیست های کورپوس لوتئوم یا جسم زرد : این کیست زمانی تشکیل می شود که کیسه ای که تخمک آزاد می کند مثل همیشه منقبض نشود و پر از مایعات گردد. این کیست ها معمولا در طول چند هفته از بین میروند اما تقریبا تا قطر 10 سانتی متر می تواند رشد کند. همچنین ممکن است باعث پیچ خوردگی تخمدان و بروز درد و خونریزی گردد.
- کیست های آندومتریوم : این کیست ناشی از آندومتریوز است وقتی بافت مشابه آندومتریوز بیرون از رحم رشد می کند. این کیست سبب درد هنگام قاعدگی و رابطه جنسی می شود.
- کیست های درمویید : این کیست ها معمولا از سلول هایی بوجود می آیند که از بدو تولد وجود داشته اند. آنها در هرجایی از بدن ممکن است رشد کنند، از جمله در تخمدان ها
- کیست های سیستادنوما : اینها کیست هایی هستند که با مایع آبکی پر می شوند.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک : این سندرم شامل رشد بسیاری از سلول های کوچک است. این سندرم می تواند به مشکلات ناباروری و دردناکی منجر شود و با سایر بیماری های سلامت مرتبط است.
- سرطان تخمدان : این سرطان شامل کیست های سرطانی است. این کیست ها نادر هستند اما پزشک معمولا در موارد سرطانی بودن تخمدان، هر نوع کیستی را بررسی می کند.
کیست های تخمدان می توانند ساده یا پیچیده باشند. یک کیست ساده حاوی مایع است، در حالی که کیست پیچیده حاوی خون یا یک ماده سفت است.
علل ایجاد کیست تخمدان
بسته به نوع کیست، دلایل زیادی برای ایجاد کیست تخمدان وجود دارد:
- عوامل هورمونی و داروهایی که به تخمک گذاری کمک می کنند می تواند منجر به کیست های فولیکول و جسم زرد شوند که با عنوان کیست های عملکردی یا فانکشنال شناخته می شوند.
- ابتلای فرد به آندومتریوز احتمال خطر بروز کیست های آندومتریوم را افزایش می دهد.
- در بارداری، کیست جسم زرد یا کورپوس لوتئوم برای حفظ بارداری پروژسترون آزاد می کند. وقتی جفت این وظیفه را بر عهده می گیرد معمولا جسم زرد پسرفت می کند. اگر به همان شکل بماند یا بزرگتر شود، ممکن است لازم باشد با یک جراحی برداشته شود.
- عفونت هایی که بر تخمدان ها و لوله های فالوپ تاثیر می گذارند می توانند در تشکیل کیست موثر باشند.
درمان کیست تخمدان
درمان کیست تخم دان بستگی دارد به اینکه:
- آیا فرد وارد دوران یائسگی شده است یا خیر
- اندازه و ظاهر کیست چگونه باشد
- آیا علامتی مشاهده شده است یا خیر
- سن فرد
اگر کیست کمتر از 10 سانتی متر قطر داشته و علامتی هم ایجاد نشده، پزشک فقط مراقبت را توصیه می کند. پزشکان احتمالا کیست را با سونوگرافی بررسی می کنند.
جراحی
دفتر سلامت زنان خاطرنشان می کند که 5 تا 10 درصد زنان گاهی تحت عمل جراحی قرار می گیرند تا کیست تخمدان را بردارند و از این میان 12 تا 13 درصد کیست ها سرطانی هستند.
فرد زمانی به جراحی نیاز دارد که کیست:
- باعث درد شده باشد
- بزرگ شده یا به نظر در حال رشد است
- در اسکن غیرعادی به نظر می رسد
- بعد از چندین چرخه قاعدگی همچنان وجود دارد
در جراحی سوراخ کلید (لاپاراسکوپی)، جراح از ابزاری برای برداشتن کیست از یک شکاف کوچک استفاده می کند. در بیشتر موارد، فرد همان روز به خانه می رود. این نوع از جراحی نیازی معمولا بر باروری تاثیر نمی گذارد و زمان نقاهت سریع خواهد بود.
لاپاراسکوپی وقتی مناسب تر است که کیست بزرگ یا احتمالا سرطانی باشد. جراح یک شکاف خطی در بالای محل رویش موهای تناسلی ایجاد می کند. سپس کیست را خارج کرده و برای آزمایش به آزمایشگاه می فرستد.
ممکن است فرد مدتی در بیمارستان بماند. اگر آزمایشات بافت کیست را سرطانی تعیین نمایند، احتمالا به جراحی بعدی نیاز است.
بیشتر بخوانید : فیبروم رحم چیست؟ عوامل، تشخیص و درمان
پیشگیری از کیست تخمدان
در بیشتر موارد راهی برای جلوگیری از رشد کیست وجود ندارد، اگرچه یکی از عوامل خطرزای آن – کشیدن سیگار – قابل اجتناب است.
معاینات لگنی منظم امکان نظارت و درمان به موقع را در صورت نیاز فراهم می کند. اینکار از ایجاد عوارض بعدی جلوگیری می کند.
تشخیص کیست تخمدان
بیشتر کیست های تخدانی علامت یا نشانه ای ندارند، بنابراین اغلب ناشناخته می مانند. گاهی اوقات غربالگری برای یک بیماری غیرمرتبط سبب می شود پزشک متوجه وجود یک کیست شود.
اگر شخصی با علائم کیست به پزشک مراجعه کند، وی چنین خواهد کرد:
- درباره علائم سوال می کند
- درباره سوابق پزشکی فرد سوال می پرسد
- آزمایشاتی انجام می دهد و اندازه و شکل کیست را ارزیابی می نماید و اینکه آیا حاوی مایع است یا جامد
آزمایشات کیست می تواند شامل اینها باشد:
- یک اسکن سونوگرافی
- یک آزمایش خون
- یک تست بارداری
- در برخی موارد یک ام آر آی یا سی تی اسکن
خلاصه
کیست تخمدان یک عارضه شایع و اغلب بدون علامت است و بدون درمان هم برطرف می شود. با این حال برخی از کیست ها که بزرگ شده، پاره شده یا باعث پیچ خوردگی تخمدان شده اند، منجر به دردناکی و احتمالا خونریزی می شوند. برخی هم در طول زمان سرطانی می شوند.
وقتی کسی دردهای شکمی شدید و خونریزی را تجربه می کند باید به دنبال درمان فوری پزشکی باشد چون ممکن است اینها علامت کیست تخمدان بوده و به درمان نیاز باشد. اگر در تهران هستید می توانید برای تشخیص و مدیریت کیست تخمدان به کلینیک دکتر عاطفه نظری متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. ما در روند درمان در کنار شما خواهیم بود.
شماره تلفن های تماس برای دریافت نوبت
09036830686 – 02165833148 – 02166661879
سایر اطلاعات تماس همراه با آدرس کلینیک صفحه تماس با ما
