درمان دیابت بارداری + علائم ، پیشگیری و تشخیص
توسط: کلینیک دکتر عاطفه نظری
دیابت بارداری به نوعی از دیابت گفته می شود که برای اولین بار در طول دوره بارداری در فرد تشخیص داده می شود. این دیابت هم همانند سایر دیابت ها بر نحوه مصرف قند (گلوکز) در سلول های شما اثر می گذارد. دیابت بارداری باعث قند خون بالا می شود که این بر بارداری و سلامت کودک تاثیرگذار است.
با آنکه تمامی عوارض دوران بارداری نگران کننده است، اما خبر خوب هم وجود دارد. در دوره بارداری شما می توانید با خوردن غذاهای سالم، فعالیت بدنی و در صورت لزوم مصرف دارو دیابت بارداری را کنترل نمایید. کنترل قند خون، شما و نوزاد را سالم نگه داشته و از زایمان سخت جلوگیری می کند.
اگر در طول بارداری به دیابت بارداری مبتلا شدید، معمولا بعد از زایمان قند خون به سطح اولیه خود باز می گردد. اما اگر در زایمان قبل دیابت بارداری داشته اید خطر بالاتری برای ابتلا به دیابت نوع 2 وجود دارد. در این شرایط لازم است تغییرات قند خود را دائما کنترل نمایید.
علائم دیابت بارداری
در بیشتر اوقات دیابت بارداری علامت یا نشانه قابل توجهی ندارد. افزایش تشنگی و دفع ادرار زیاد علائم احتمالی هستند.
چه زمان به دکتر مراجعه کنیم؟
در صورت امکان هرچه زودتر برای مراقبت های بهداشتی اقدام کنید – همان ابتدا قبل از اقدام به بارداری – تا پزشک شما بتواند خطر دیابت بارداری را همراه با سلامتی کلی بدن بررسی کند. زمانی هم که باردار شدید، پزشک به عنوان بخشی از برنامه های مراقبت بارداری به کنترل قندخون شما می پردازد.
اگر در طول بارداری به دیابت بارداری مبتلا شوید، لازم است قندخون شما بیشتر کنترل شود. این کنترل مخصوصا در سه ماهه آخر بارداری بیشتر اتفاق می افتد و پزشک سطح قندخون و سلامت نوزاد را رصد خواهد کرد.
علل دیابت بارداری
محققان هنوز نمی دانند چرا برخی از زنان به دیابت بارداری مبتلا می شوند و برخی دیگر خیر. اضافه وزن قبل از بارداری عمدتا نقش مهمی در این زمینه دارد.
معمولا هورمون های زیادی فعال هستند تا سطح قند خون را حفظ کنند. اما در طول بارداری، سطح هورمون ها تغییر کرده، برای بدن دشوارتر است تا در فرآیند حفظ قند خون موثر باقی بماند. این رخداد موجب افزایش قند خون می شود.
عوامل خطرزا برای دیابت بارداری
ریسک فاکتورهای دیابت بارداری شامل این مواردند:
- داشتن اضافه وزن یا چاقی مفرط
- فعال نبودن و تحرک کافی نداشتن
- داشتن پیش دیابت و زمینه دیابتی
- داشتن دیابت بارداری در حاملگی قبلی
- ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک
- ابتلای یکی از اعضای خانواده به دیابت
- تولد نوزادی با بیش از 4.1 کیلوگرم در زایمان قبلی
- از یک نژاد یا قومیت خاصی بودن، مثلا سیاه پوست، اسپانیایی تبار، سرخپوستان آمریکایی و آسیایی آمریکایی
عوارض دیابت بارداری
وقتی دیابت بارداری به دقت کنترل نشود ممکن است به سطح بالای قند خون منجر شود. قند خون بالا می تواند مشکلاتی برای شما و بدن شما ایجاد کند، از جمله احتمال زایمان سزارین افزایش می یابد.
مشکلاتی که ممکن است بر نوزاد اثر بگذارد
اگر دیابت بارداری داشته باشید، ممکن است این خطرات برای نوزاد افزایش یابند:
- افزایش وزن هنگام تولد : اگر سطح خون بالاتر از میزان استاندارد باشد، می تواند به رشد و بزرگ شدن بیش از اندازه معمول جنین بینجامد. نوزادی که خیلی بزرگ است – آنهایی که بیش از 4.1 کیلو وزن دارند – احتمال بیشتری وجود دارد که در مجرای زایمان گیر کرده یا دچار آسیب های زایمانی شوند و یا به زایمان سزارین نیاز باشد.
- تولد زودتر از موعد : قند خون بالا می تواند خطر زایمان زودرس و تولد زودتر از موعد را افزایش دهد. یا اینکه به دلیل بزرگ بودن نوزاد، پزشک زایمان زودتر از زمان مقرر را تجویز کند.
- مشکلات جدی تنفسی : نوزادانی که زود به دنیا می آیند ممکن است به سندرم دیسترس تنفسی مبتلا شوند – شرایطی که تنفس را دشوار می کند.
- قند خون پایین (هیپوگلیسمی) : گاهی اوقات نوزاد کمی بعد از تولد به قندخون پایین (هیپوگلیسمی) مبتلا می شود. دوره های شدید هیپوگلیسمی در نوزاد ممکن است به تشنج منجر شود. تغذیه سریع کودک و در برخی موارد یک تزریق وریدی گلوکز محلول می تواند سطح قند خون را به نرمال برساند.
- چاقی مفرط و ابتلا به دیابت نوع 2 در سالهای بعد : در این نوزادان خطر ابتلا به چاقی مفرط و نوع دوم دیابت در آینده بیشتر است.
- تولد نوزاد مرده : در صورتی که دیابت درمان نشود ممکن است نوزاد قبل یا کمی بعد از تولد از بین برود.
مشکلاتی که ممکن است بر مادر اثر بگذارد
دیابت بارداری می تواند خطر این موارد را در شما افزایش دهد:
- فشار خون بالا و مسمومیت حاملگی : دیابت بارداری احتمال خطر فشار خون بالا و نیز پره کلامپسی یا مسمومیت حاملگی را افزایش می دهد – این یک عارضه جدی در بارداری است که باعث افزایش فشار خون و سایر علائمی می شود که می تواند زندگی مادر و کودک را به خطر بیندازد.
- احتمال زایمان سزارین : احتمال اینکه به دلیل دیابت بارداری مجبور به سزارین شوید زیاد است.
- ابتلا به دیابت در آینده : اگر دیابت بارداری داشته باشید، احتمال ابتلا به آن در زایمان بعدی زیاد است. همچنین خطر ابتلا به دیابت نوع 2 با افزایش سن زیاد می شود.
پیشگیری از دیابت بارداری
درباره پیشگیری از دیابت بارداری هیچ ضمانتی وجود ندارد اما عادت های سالم در زندگی قبل از بارداری می تواند آن را بهبود ببخشد. اگر به دیابت بارداری مبتلا هستید، انتخاب های سالم می تواند خطر ابتلای دوباره به آن در بارداری های بعدی و یا بروز دیابت نوع 2 در آینده را کاهش دهد.
- غذاهای سالم بخورید : غذاهایی را انتخاب کنید که فیبر بالایی داشته، چربی و کالری کم داشته باشند. به میوه ها، سبزیجات و غلات کامل اهمیت دهید. بدون آنکه از طعم و مواد مغذی خود چیزی کم کنید، تنوع غذایی را با توجه به اهداف سلامتی خود در نظر بگیرید.
- فعالیت بدنی خود را حفظ کنید : ورزش در قبل و در طول بارداری می تواند به حفاظت شما از ابتلا به دیابت بارداری کمک نماید. در بیشتر روزهای هفته 30 دقیقه فعالیت سبک را هدف قرار دهید. روزانه پیاده روی سبک داشته باشید. دوچرخه سواری کنید. گاهی شنا بروید. فعالیت های کوتاه مدت – مثل پارک کردن دورتر از فروشگاه برای خرید یا یک دور زدن کوتاه اضافه تر و یا پیاده روی کوتاه برای استراحت – همه را به عادت های خود اضافه کنید.
- بارداری را با وزن مناسب و سلامت آغاز کنید : اگر قصد بارداری دارید، وزن اضافی را از قبل کم کنید تا بارداری سالم تری داشته باشید. تغییراتی در عادات خوردن بوجود آورید که در دوران بارداری هم پایدار باشند و همان رویه را ادامه دهید، مثلا خوردن میوه و سبزیجات بیشتر
- بیشتر از وزن توصیه شده، افزایش وزن نداشته باشید : افزایش وزن در طول بارداری عادی و نشان سلامتی است. اما افزایش وزن بیش از حد و به سرعت می تواند خطر دیابت بارداری را هم افزایش دهد. از پزشک خود بپرسید چه مقدار افزایش وزن برای شما منطقی است.
تشخیص دیابت بارداری
اگر احتمال نسبی برای ابتلا به دیابت بارداری در شما وجود داشته باشد، احتمالا در طول سه ماهه دوم بارداری، بین هفته 24 و 28 بارداری، یک تست غربالگری خواهید داشت.
اگر خطر ابتلا به دیابت بارداری در شما زیاد باشد – برای مثال قبل از بارداری وزن اضافی یا چاقی مفرط دارید؛ پدر، مادر، خواهر و برادر یا فرزند مبتلا به دیابت دارید؛ یا در بارداری قبلی سابقه ابتلا به دیابت بارداری داشته اید – پزشک به احتمال زیاد همان اوایل بارداری و شاید در اولین جلسه مراقبت های بارداری تست غربالگری توصیه کند.
تست غربالگری رایج برای تشخیص دیابت بارداری
تست های غربالگری ممکن است بسته به نظر پزشک شما، تفاوت اندکی با هم داشته باشند اما کلیت آنها چنین است:
آزمایش چالش گلوکز
شما در این آزمای یک شربت حاوی محلول گلوکز می نوشید. یک ساعت بعد با یک آزمایش قند خون سطح قندخون شما اندازه گیری می شود. سطح قند خون 190 میلی گرم در هر دسی لیتر، یا 10.6 میلی مول در هر لیتر نشان دهنده دیابت بارداری است.
سطح قند خون زیر 140 میلی گرم بر دسی لیتر معمولا میزان استاندارد در یک آزمایش چالش گلوکز است، اگرچه این عدد ممکن است در کلینیک یا آزمایشگاه ها متفاوت باشد.
اگر سطح قند خون بالاتر از انتظار باشد، باید آزمایش بعدی یعنی تست تحمل گلوکز را انجام دهید تا درباره ابتلا به دیابت بارداری تصمیم گرفته شود.
آزمایش تحمل گلوکز
این تست مشابه تست اول است – انتظار داشته باشید که محلول شیرین حالا قند بیشتری داشته باشد و قند خون شما هر یک ساعت سه بار کنترل می شود. اگر در نهایت دو تا از اعداد قرائت شده بالاتر از انتظار باشد، دیابت بارداری تشخیص داده می شود.
بیشتر بخوانید : درمان ناباروری زنان در تهران + علل، جلوگیری و تشخیص
درمان دیابت بارداری
درمان دیابت بارداری شامل این موارد است:
- تغییر سبک زندگی
- کنترل دائم قند خون
- درمان پزشکی در صورت لزوم
کنترل سطح قند خون می تواند بدن را سلامت نگه دارد. مدیریت دقیق دیابت بارداری از ایجاد مشکلات بعدی این بیماری در طول دوران بارداری و زایمان جلوگیری می کند.
تغییر در سبک زندگی
سبک زندگی شما – اینکه چه می خورید و چقدر فعالیت بدنی دارید – در حفظ تعادل قند خون اهمیت زیادی دارد. پزشکان معمولا توصیه نمی کنند که در دوران بارداری وزن کم کنید – بدن شما تمام تلاشش را می کند تا از جنین در حال رشد حمایت نماید.
اما پزشک به شما کمک می کند تا مطابق برنامه و بر اساس وزن قبل از بارداری خود افزایش وزن داشته باشید.
تغییر سبک زندگی شامل اینهاست:
رژیم غذایی سالم
در یک رژیم غذایی سالم تمرکز روی میوه ها، سبزیجات غلات کامل و پروتئین بدون چربی است – غذاهایی که حاوی مواد مغذی و فیبر زیاد چربی و کالری کم هستند – و کربوهیدرات های تصفیه شده مثل انواع شیرینی در آنها محدود است.
یک متخصص تغذیه و یا یک مشاور دیابت که صرفا در این زمینه تخصص دارد می تواند به شما یک برنامه غذایی توصیه کند که بر اساس وزن فعلی، افزایش وزن ایده آل در دوران بارداری، سطح قند خون، عادات ورزشی، اولویت های تغذیه و هزینه شما تنظیم شده باشد.
فعالیت بدنی کافی
فعالیت بدنی منظم نقش مهمی در برنامه سلامتی روزانه در قبل، طول دوران بارداری و بعد از آن دارد. ورزش سطح قندخون را کاهش می دهد.
امتیاز ویژه انجام ورزش منظم اینست که می تواند به کاهش دردهای متداول دوران بارداری از جمله کمردرد، گرفتگی عضلات، تورم، یبوست و مشکلات خواب کمک زیادی بکند.
به مدت 30 دقیقه ورزش متوسط در بیشتر روزهای هفته، البته با تایید پزشک، را هدف خود قرار دهید. اگر برای مدتی فعالیت نداشته اید، به آرامی شروع کنید و به تدریج بدن خود را ارتقا بدهید.
پیاده روی، دوچرخه سواری و شنا انتخاب های خوبی برای دوران بارداری هستند. کارهای روزمره مثل کارهای خانه و باغبانی هم جزو فعالیت ها به حساب می آیند.
کنترل قند خون
در زمان بارداری ممکن است پزشک از شما بخواهد قند خون خود را چند بار در طول روز چک کنید – اول صبح و بعد از وعده های غذایی – اینکار برای اطمینان از ثابت ماندن آن در سطح سلامت است.
درمان دارویی
اگر رژیم غذایی و فعالیت بدنی برای کنترل سطح قند خون کافی نباشد، ممکن است تزریق انسولین برای کاهش قند خون لازم شود. تعداد کمی از زنان مبتلا به دیابت بارداری به انسولین نیاز دارند تا به سطح قند خود ایده آل برسند.
برخی پزشکان با تجویز داروی خوراکی به کنترل سطح قند خون اقدام می کنند. برخی دیگر اعتقاد دارند برای تایید اینکه داروهای خوراکی به اندازه انسولین تزریقی برای کنترل دیابت بارداری ایمن و موثر باشد، به تحقیقات بیشتر نیاز است.
پایش و کنترل دقیق نوزاد
بخش مهمی از برنامه درمانی پایش و کنترل دقیق نوزاد شماست. پزشک احتمالا میزان رشد و پیشرفت نوزاد را با سونوگرافی و آزمایش های دیگر چک می کند. اگر در موعد مقرر برای زایمان اقدام نکنید – یا کمی زودتر از آن – پزشک ممکن است شما را وادار به زایمان کند.
زایمان بعد از موعد مقرر باعث می شود احتمال ایجاد مشکلات و عوارضی هم برای شما و هم نوزادتان افزایش یابد.
بیشتر بخوانید : 10 علامت در زنان که نباید نادیده گرفته شود
پیگیری دیابت بعد از زایمان
پزشک بعد از زایمان و دوباره در 6 تا 12 هفته بعد از آن سطح قند خون را کنترل خواهد کرد تا اطمینان یابد که به محدوده استاندارد قبل خود برگشته است.
اگر نتیجه آزمایشات بازگشت به سطح قند خون استاندارد را نشان دهد – که در بیشتر موارد چنین است – لازم است هر سه سال یکبار خطر ابتلا به دیابت را بررسی کنید.
اگر در تست های بعدی مشخص شد که به دیابت نوع 2 یا پیش دیابت مبتلا شده اید، با پزشک صحبت کنید تا اقدامات پیشگیرانه را افزایش داده یا برنامه ریزی نماید و شما کنترل دیابت را شروع کنید.
پذیرش بیماری و کمک به رفع آن
آگاهی از اینکه به یک بیماری مبتلا شده اید که می تواند بر سلامت نوزاد متولد شده تاثیر بگذارد با استرس همراه است.
اما در گام های بعدی باید به کنترل سطح خون کمک نمایید – مثلا غذاهای سالم بخورید و فعالیت منظم داشته باشید – تا بتوانید از این استرس رها شوید، به کودک خود تغذیه دهید و از ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده پیشگیری نمایید.
با مطالعه بیشتر درباره دیابت بارداری و شناخت آن احساس بهتری خواهید داشت. با پزشک خود صحبت کنید یا مقالاتی درباره دیابت بارداری بخوانید. می توانید از یک گروه حمایتی شامل کسانی که آنها هم به این بیماری مبتلا هستند کمک بگیرید. از پیشنهادات پزشک خود استفاده کنید.
برای ملاقات با پزشک آماده باشید
شما احتمالا از آزمایش غربالگری معمول دوران بارداری متوجه دیابت بارداری خود شده اید.
پزشک ممکن است شما را به متخصص دیگری در زمینه دیابت، از جمله یک متخصص غدد یا مشاور دیابت و یا یک متخصص تغذیه ارجاع دهد. یک یا چند مورد از این متخصصین می توانند کنترل سطح قند خون در دوران بارداری را به شما آموزش دهند.
شاید از یکی از اعضای خانواده یا دوستان بخواهید در این جلسه ملاقات همراه شما باشند. فرد همراه بهتر می تواند همه نکات لازم را به خاطر بسپارد تا فراموش نکنید.
در اینجا اطلاعات لازم برای کمک به حضور در جلسه ملاقات با متخصص آورده شده و نکاتی که شما باید از وی انتظار داشته باشید ذکر شده است.
چه کارهایی باید انجام دهید
قبل از ملاقات با متخصص باید :
- از محدودیت های پیش از ملاقات باخبر باشید : وقتی با پزشک قرار ملاقات دارید، بپرسید آیا لازم است زودتر برای تست های آزمایشگاهی بروید یا هرکار دیگری که باید از قبل برای تشخیص انجام دهید.
- فهرستی از علائمی که دارید را آماده کنید : شامل علائمی که حتی ممکن است به نظر غیرمرتبط با دیابت بارداری باشد. شاید علائم قابل توجهی نداشته باشید ولی هر چیز غیرعادی را به پزشک گزارش کنید.
- فهرستی از اطلاعات شخصی مهم خود تهیه کنید : از جمله استرس و دغدغه های اصلی و تغییرات اخیر زندگی خود را اطلاع دهید.
- لیستی از همه داروهای مصرفی خود بنویسید : شاملداروهای بدون نسخه، ویتامین و مکمل های مصرفی
- لیستی از همه سوالاتی که از پزشک دارید را همراه ببرید : به بهترین نحو از فرصت ملاقات استفاده کنید و جواب همه پرسش های خود را بگیرید.
برخی پرسش های اصلی که می توانید از پزشک متخصص بپرسید اینها هستند:
- چگونه به کنترل و بهبود شرایط خودم کمک کنم؟
- آیا می توانید یک متخصص تغذیه مطمئن یا مشاور دیابت حرفه ای و یا متخصص دیابت معرفی کنید تا برای برنامه غذایی و فعالیت های ورزشی من راهکارهای مناسب ارائه کند؟
- آیا برای کنترل قند خون به مصرف دارو نیاز دارم؟
- با مشاهده چه علائمی باید به دنبال مراقبت های ویژه پزشکی باشم؟
- آیا بروشور یا جزوات خاصی دارید که به من کمک کند؟ چه وب سایتی را معرفی می کنید؟
چه انتظاری باید از پزشک داشته باشید؟
پزشک شما نیز احتمالا سوالاتی از شما می پرسد به ویژه آنکه اولین جلسه ملاقات است. سوالات شامل این مواردند:
- آیا در این مدت تشنگی زیاد یا تکرر ادرار داشته اید؟ اگر چنین است این علائم از چه زمانی شروع شده اند؟ اغلب چه مواقعی آنها را تجربه می کنید؟
- آیا علائم غیرعادی دیگری هم دارید؟
- آیا از بین والدین یا برادرها و خواهرها کسی مبتلا به دیابت تشخیص داده شده است؟
- آیا قبلا باردار بوده اید؟ در طول بارداری قبلی خود به دیابت بارداری مبتلا شده اید؟
- آیا در بارداری قبلی مشکلات دیگریّ داشته اید؟
- اگر فرزندان دیگری دارید، وزن هر کدام هنگام تولد چقدر بوده است؟
اگر در تهران هستید می توانید برای انجام آزمایش های غربالگری معمول دوران بارداری و مراقبت های دوره بارداری از جمله کنترل دیابت بارداری به کلینیک دکتر عاطفه نظری متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.
شما می توانید اولین دیدگاه این مطلب را از طریق فرم بالا ارسال کنید.