بی حسی اپیدورال محبوب ترین روش کاهش درد برای زایمان است. زنان بیش از هر روش کاهش درد دیگری به اپیدورال علاقه دارند.
بیش از ۵۰ درصد از زنانی که در بیمارستان زایمان انجام می دهند، از بی حسی اپیدورال استفاده می کنند.
حین آمادگی برای زایمان، درباره گزینه های کاهش درد مطالب متعددی بیاموزید تا آمادگی داشته و تصمیمات بهتری برای زایمان بگیرید.
شناخت انواع اپیدورال ها، نحوه انجام آنها و مزایا و خطراتی که دارند به فرد در تصمیم گیری بهتر برای زایمان کمک می کنند.
این بی حسی نوعی بی حسی موضعی است که جلوی درد در بخش خاصی از بدن را می گیرد.
هدف این بی حسی تسکین درد به جای بی حسی کامل است. اپیدورال تکانه های عصبی بخش های تحتانی ستون فقرات را مسدود می کند. همین امر منجر به کاهش حس در نیمه پایینی بدن می شود.
اپیدورال ها جزء داروهایی تحت عنوان بی حس کنندگان موضعی هستند مثل بوپیواکایین، کلروپروکایین یا لیدوکایین.
این داروها اغلب همراه با اُپیوییدها یا نارکوتیک هایی مثل فنتانیل و سوفنتانیل تزریق می شوند تا میزان دوز بی حسی موضعی کاهش یابد.
این امر باعث از بین رفتن درد با حداقل تأثیرات می شود. این داروها احتمالاً در ترکیب با اپی نفرین، مورفین، فنتالین یا کلونیدین استفاده شوند تا تاثیر آن بیشتر شده و فشار خون مادر به ثبات برسد.
اپیدورال چگونه انجام می شود؟
سرم وریدی، قبل از شروع زایمان و پیش از تزریق اپیدورال وصل می شود. فرد یک تا دو لیتر سرم در زمان بروز درد و وضع حمل دریافت می کند.
یک متخصص بیهوشی، پزشک زایمان یا پرستار بیهوشی روی روند تزریق اپیدورال نظارت خواهند کرد.
از مادر خواسته می شود در حالی که به سمت چپ دراز کشیده یا نشسته، به پشت خود قوس داده و ثابت بماند.
این حالت برای پیشگیری از بروز مشکلات و افزایش تاثیر این فعالیت بسیار حیاتی است.
۱.از یک محلول ضدعفونی کننده برای پاک کردن کمر و اطراف آن جهت کاهش عفونت استفاده می شود.
به نقطه کوچکی از کمر بی حسی موضعی تزریق خواهد شد. سپس سوزنی وارد نقطه بی حس شده در نخاع می شود.
۲.بعد لوله ای کوچک یا کاتتر از طریق سوزن به محیط اپیدورال وصل می شود. سپس سوزن با دقت برداشته شده و از کاتتر جدا می شود تا دارو به صورت دوره ای یا متناوب وارد بدن شود.
کاتتر با چسب به کمر وصل می شود تا ثابت بماند.
۳.کم کم حدود ۱۰ تا ۲۰ دقیقه بعد از اولین دوز دارو بی حسی شروع شده و عصب ها در رحم طی چند دقیقه کاملاً حس خود را از دست می دهند.
تا انتهای زایمان، فرد به شکل مداوم دوز های مکرری از دارو از طریق کاتتر دریافت می کند.
انواع اپیدورال کدام هستند؟
امروزه دو نوع از این بی حسی وجود دارد. بیمارستان ها و متخصصین هوشبری دوزها و ترکیبات دارویی متفاوتی به کار می برند.
باید نظر پزشک خود را در این باره بپرسید.
اپیدورال معمولی
وقتی کاتتر در جای خود قرار می گیرد ترکیبی از نارکوتیک و داروی بی حسی یا از طریق پمپ یا به صورت دوره ای وارد فضای آن می شود.
نارکوتیکی مثل فنتانیل یا مورفین جایگزین دوزهای بالای داروهای بی حسی مثل بوپیواکائین، کلرو پروکایین یا لیدوکائین می شوند.
این امر به کاهش برخی از اثرات بدِ بی حسی کمک خواهد کرد.
اسپاینال – اپیدورال ترکیبی (CSE) یا اپیدورال با راه رفتن در اتاق زایمان (walking epidural)
گاهی اوقات، این بی حسی به صورت ترکیبی با اسپاینال در زمان وضع حمل استفاده شده تا درد به سرعت رفع شود.
در بی حسی اسپاینال، درست مثل اپیدورال به پایین کمر تزریق صورت می گیرد.
وقتی فرد به یک طرف خود روی تخت دراز کشیده و یا نشسته، مقدار کمی از دارو به مایع نخاعی تزریق شده تا بخش پایینی بدن بی حس شود.
این دارو درد را از بین برده و به سرعت عمل می کند. دوام آن چیزی بین ۱ تا ۲ ساعت بوده و معمولاً فقط یک بار در طول زایمان استفاده می شود.
این عمل بعد از از بین رفتن بلوک حسی، تسکین درد را ادامه می دهد.
مزایای بی حسی اپیدورال
- مسیری برای حذف موثر درد ایجاد می کند که در طول زایمان استفاده می شود.
- متخصص بیهوشی می تواند تاثیرات بی حسی را با تنظیم نوع، مقدار و قدرت دارو کنترل کند.
این مسئله از اهمیت زیادی برخوردار است چون با پیشروی زایمان و پایین آمدن نوزاد در کانال زایمان، دوزی که فرد گرفته دیگر اندازه نبوده و در نقطه دیگری احساس درد خواهد کرد.
- دارو فقط روی نقطه خاصی تاثیر می گذارد بنابراین فرد در زمان وضع حمل کاملاً هوشیار است.
چون هیچ دردی حس نمی شود، فرد می تواند استراحت کرده یا بخوابد. با وجود دارو، دهانه رحم باز شده و انرژی مادر برای زور زدن حفظ خواهد شد.
- بر خلاف مخدر های سیستمیک، تنها مقدار کمی از دارو به نوزاد می رسد.
- تا وقتی که اپیدورال متصل است، می توان در سزارین یا بستن لوله ها (توبکتومی) بعد از زایمان از بی حسی از آن استفاده کرد.
خطرات بی حسی اپیدورال
- باید حین تزریق ۱۰ تا ۱۵ دقیقه ثابت بمانید و بعد ۲۰ دقیقه صبر کرده تا کامل اثر کند.
- ممکن است فشار خون را به شکل ناگهانی پایین بیاورد. به همین دلیل فشار خون باید مدام چک شده تا از جریان کافی خون در بدن نوزاد اطمینان حاصل شود.
اگر افت ناگهانی فشارخون رخ داد، سرم، دارو و اکسیژن تجویز خواهد شد.
- فرد احتمالا سردردی شدید به علت ترشح مایع نخاعی تجربه کند. کمتر از یک درصد از زنان دچار این عارضه می شوند.
اگر علایم باقی ماندند، فرایندی به نام Blood Patch انجام می شود که در آن خون خود فرد به محیط اپیدورال تزریق شده تا درد از بین برود.
- بعد از قرار گیری در آن، فرد باید روی تخته پهلو به پهلو شده و ضربان قلب جنین مدام چک شود.
دراز کشیدن فقط به یک سمت گاهی اوقات روند زایمان را کُند یا متوقف می کند.
- فرد عوارض زیر را تجربه خواهد کرد:
لرز، زنگ زدن گوش، کمر درد، سوزش محل تزریق، تهوع، مشکل در دفع ادرار
- فرد شاید حس کند اپیدورال زور زدن را دشوار کرده و داروها یا مداخلات درمانی بیشتری نیاز شوند مثل فورسپس (انبر) یا سزارین.
با پزشک درباره مداخلات درمانی ای که معمولاً در زمان وضع حمل و بروز چنین شرایطی انجام می دهد، صحبت کنید.
- چند ساعت بعد از تولد، نیمه پایینی بدن بی حس خواهد ماند که همین بی حسی سبب عدم توانایی فرد در راه رفتن به تنهایی می شود.
در موارد نادر، آسیب دایم عصب در نقطه ورود کاتتر ایجاد خواهد شد.
- اکثر تحقیقات نشان می دهند برخی نوزادان در گرفتن سینه مادر مشکل پیدا می کنند.
سایر مطالعات نشان داده اند که نوزاد احتمالاً دپرسیون تنفسی، قرار گرفتن نامناسب در رحم و افزایش نامنظم ضربان قلب را تجربه کند.
در این صورت نیاز به فورسپس، وکیوم، سزارین و اپیزیوتومی (برش فرج) افزایش می یابد.
دوام اپیدورال چقدر است؟
به محض جا گذاری کاتتر، متخصص بیهوشی پمپ اپیدورال را متصل می کند.
این پمپ، مایع اپیدورال را مرتب وارد کاتتر کرده و تا زمان نیاز، درد را کاهش می دهد.
نوع، مقدار و قدرت ماده بیحسی قابل تنظیم است. گاهی خود فرد این گزینه را در اختیار دارد که به آن «بی حسی تحت کنترل بیمار» می گویند.
در این حالت، میزان مُسکن کاملا مشخص و تنظیم شده و فرد نمی تواند به صورت تصادفی اُوردوز کند.
در دومین مرحله از زور زدن در زایمان، میزان دوز بی حسی کم می شود اما کاهش درد و بی حسی قدری زمان بر است.
بیشتر بخوانید : زایمان طبیعی و هر آنچه باید بدانید
سوالات رایج درباره اپیدورال
آیا نصب اپیدورال دردناک است؟
جواب بستگی به پرسش کننده دارد. بعضی از زنان جایگذاری اپیدورال در ناحیه کمر را قدری اذیت کننده می دانند و اندکی فشار در زمان ورود لوله کوچک یا کاتتر حس می شود.
اپیدورال چه زمانی جایگذاری می شود؟
معمولا اپیدورال وقتی جایگذاری می شود که دهانه رحم ۴ تا ۵ سانتی متر باز شده و فرد در فاز فعال زایمان قرار بگیرد.
آیا اپیدورال روند زایمان را کُند کرده و منجر به سزارین می شود؟
هیچ مدرک مشخصی مبنی بر صحت این موضوع وجود ندارد. وقتی کسی به سزارین نیاز پیدا می کند، سایر فاکتورها هم لحاظ می شوند مثل اندازه نوزاد، وضعیت قرار گیری او یا روند آهسته وضع حمل به علل مختلف.
با اپیدورال فرد قادر است انقباض ها را حس کرده ولی هیچ دردی نداشته باشد. همچنین، زور زدن ها به شکل موثر و مفید قابل انجام خواهند بود.
طبق برخی مدارک، اپیدورال با ریلکس مادر، سطح یکِ زایمان را سرعت می بخشد.
بیشتر بخوانید : آشنایی با متخصص زنان و زایمان در تهران
اپیدورال چگونه روی نوزاد تاثیر می گذارد؟
همان طور که پیش تر گفتیم، تحقیق درباره تاثیر اپیدورال روی نوزاد متولد شده قدری مبهم بوده و فاکتورهای بسیاری روی سلامت او تاثیر می گذارند.
این که چقدر این داروها روی نوزاد تاثیر دارند مشخص نیست و این تاثیر طبق دوز دارو، طول مدت وضع حمل و ویژگی‌های هر نوزاد، متفاوت است.
چون دوز ها و داروها متفاوت اند، اطلاعات واقعی حاصل از تحقیق در دسترس نیست. یکی از عوارض احتمالی اپیدورال برای برخی نوزادان عدم گرفتن سینه مادر است.
عارضه دیگر، بی حالی نوزاد بعد از دریافت اپیدورال و مشکل در قرار گیری جهت ورود به کانال زایمان است.
همچنین این داروها دپرسیون تنفسی و کاهش ضربان قلب در نوزادان را ایجاد خواهند کرد. با این که این داروها به کودک آسیبی وارد نمی کنند، اما شاید تاثیر کمی بگذارند.
فرد بعد از جا گذاری اپیدورال چه حسی پیدا می کند؟
اعصاب رحم طی چند دقیقه بعد از تزریق اولین دزد بی حس می شوند. بی حسی کامل بعد از ۱۰ تا ۲۰ دقیقه اتفاق می افتد.
با کم شدن دوز بی حسی، مقدار بیشتری دارو داده می شود که تقریباً هر یک تا دو ساعت یک بار انجام خواهد شد.
بسته به نوع اپیدورال و دوز مصرفی می توانید در تخت بمانید و حرکت نکنید. اگر زایمان بیش چند ساعت طول کشید احتمالاً به سوند نیاز شود چون شکم بی حس بوده و دفع ادرار مشکل خواهد شد.
بعد از به دنیا آمدن نوزاد، کاتتر جدا شده و تاثیرات بی حسی طی یک تا دو ساعت از بین خواهد رفت.
بعد از از بین رفتن بی حسی، برخی زنان در اطراف کانال زایمان احساس سوزش می کنند.
آیا فرد با وجود بی حسی می تواند زور بزند؟
شاید به دلیل بی حسی اپیدورال نتوانید انقباض ها را حس کنید. اگر قادر به حس کردن انقباض ها نباشید کنترل زور زدن دشوار خواهد شد.
به همین دلیل نوزاد نیاز به کمک برای پایین آمدن در کانال زایمان خواهد داشت. این کمک معمولاً همان فورسپس است.
آیا اپیدورال همیشه کارآمد است؟
در اکثر موارد، اپیدورال در کاهش درد زایمان موثر است. برخی از زنان از احساس درد شکایت کرده و یا احساس می کنند دارو در یک طرف بدن بهتر عمل می کند.
اپیدورال چه زمانی استفاده نمی شود؟
در صورتی که موارد زیر اتفاق بیفتند اپیدورال برای کاهش درد استفاده نخواهد شد:
- مصرف رقیق کننده خون
- تعداد پلاکت کم
- خونریزی یا ایجاد شوک
- عفونت خون
- عفونت در داخل یا روی کمر
- اگر باز شدگی دهانه رحم به ۴ سانتی متر نرسیده باشد
- محیط اپیدورال قابل تشخیص توسط پزشک نیست
- اگر زایمان سریع پیش برود و زمان کافی برای تزریق اپیدورال وجود نداشته باشد
بیشتر بخوانید : عمل سزارین و هر آنچه باید بدانید
سوالاتی که باید از پزشک در زمان زایمان و قبل از آن بپرسید:
- چه دوز و ترکیباتی از داروها استفاده خواهند شد؟
- داروها چه تاثیری روی نوزاد می گذارند؟
- آیا می توانم بلند شوم و راه بروم؟
- چه مایعات و غذا های جامدی می توانم بخورم؟
بی حسی اپیدورال محبوب ترین روش کاهش درد برای زایمان است. برای انجام زایمان طبیعی یا سزارین با بی حسی اپیدورال یا بدون آن به کلینیک دکتر نظری متخصص زنان و زایمان در تهران مراجعه کنید.
شماره تلفن های تماس برای دریافت نوبت از کلینیک دکتر عاطفه نظری
09036830686 – 02165833148 – 02166661879
سایر اطلاعات تماس همراه با آدرس کلینیک صفحه تماس با ما
