حاملگی خارج از رحم چیست
حاملگی خارج از رحم یکی از مشکلات رایج بارداری است که در آن تخمک بارور شده در خارج از رحم لانه گزیده و رشد می کند.
کلمه Ectopic در اصطلاح Ectopic Pregnancy به معنای خارج از جای اصلی خود است.
در ۹۵ درصد از موارد، تخمک بارور شده در یکی از لوله های فالوپ لانه می گزیند.
علت این امر معمولاً اِسکار حاصل از عفونت های قبلی یا سایر ناهنجاری های لگن است اما می تواند بدون علت مشخص هم ایجاد شود.
چرا بارداری خارج از رحمی رخ می دهد
این مشکل وقتی اتفاق می افتد که تخمک بارور شده راه خود را به سمت رحم پیدا نکند. بیش از ۹۰ درصد از بارداری های خارج از رحم در لوله های فالوپ اتفاق می افتند.
البته در سایر نقاط بدن هم بارداری خارج از رحم ایجاد می شود مثلاً در تخمدان، دهانه رحم و حتی بافت اسکار رحم به علت جراحی های قبلی.
هر چیزی که سبب آسیب رساندن به لوله های فالوپ شود مثل عفونت ها یا جراحی ها، فرد را بیشتر در معرض حاملگی خارج از رحم قرار می دهد.
عفونت های مقاربتی مثل کلامیدیا، بیماری التهابی لگن، جراحی های لگن و آندومتریوز همگی خطر بروز بارداری خارج رحمی را افزایش می دهند.
گاهی اوقات این مشکل وقتی اتفاق می افتد که هیچ فاکتور خطرسازی وجود نداشته و توضیحی وجود ندارد.
علائم حاملگی خارج از رحم
علائم بارداری خارج از رحم شامل خونریزی واژینال، درد شکم و قطع قاعدگی است. برخی افراد علائمی مشابه علائم گاستروآنتریت یا آنفلوانزای معده و سقط جنین پیدا می کنند.
گاهی بارداری خارج از رحم هیچ علامتی ندارد. در حالی که بسیاری از بیماران بعد از بارداری خارج از رحم به خوبی بهبود می یابند، اما این مشکل در صورت عدم درمان مهلک خواهد بود.
تخمک بارور خارج از رحم قابلیت ورود به داخل رحم جهت رشد طبیعی را ندارد و زایمان صورت نخواهد گرفت.
ممکن است خود به خود از دهانه رحم خارج شود که در هر صورت به مداخلات جراحی نیاز دارد.
اکثر افراد دچار مشکلات احساسی عاطفی بعد از بارداری خارج از رحم می شوند مخصوصاً اگر بارداری با برنامه ریزی صورت گرفته باشد.
یک سری درمان های خاص جهت رفع این مشکل در دسترس هستند.
طی چند هفته اول، حاملگی خارج از رحم علائمی مشابه یک بارداری نرمال ایجاد می کند یعنی قطع قاعدگی، خستگی، تهوع و حساسیت پستان ها.
بیشتر بخوانید : راه کارهای درمان نازایی و ناباروری
اصلی ترین علائم بارداری خارج از رحم عبارتند از:
- درد اندام های لگن یا حفره شکمی که می تواند یک طرفه و حاد باشد اما در نهایت به کل حفره شکمی می رسد. درد با حرکت یا فشار بیشتر می شود.
- خونریزی واژن
اگر فکر می کنید باردارید و علائم ذکر شده را مشاهده کردید، هرچه سریع تر به پزشک مراجعه کنید.
اولین هفته های بارداری خارج از رحم مثل بارداری های معمولی است. در این مورد موارد زیر را تجربه خواهید کرد:
- قطع پریود
- سوزش سینه ها
- خستگی
- تهوع
- دفع مکرر ادرار
اما با دوام حاملگی خارج از رحم، سایر علائم رخ می دهند یعنی:
- درد لگن یا شکم (معمولاً ۶ تا ۸ هفته بعد از قطع قاعدگی). این درد با حرکت یا فشار افزایش می یابد، یک طرفه بوده و در نهایت به کل حفره شکمی می رسد
- خونریزی واژینال معمولی یا شدید
- حس سوزش حین مقاربت یا معاینه فیزیکی توسط پزشک
- درد شانه به علت خونریزی ناحیه شکم و تحریک دیافراگم
علائم اولیه بارداری خارج از رحم و سقط اغلب مثل هم هستند. معمولا در شروع بارداری تخمک بارور شده در لوله فالوپ حرکت کرده و به سمت رحم می رود.
اکثراً تخمک باید در دیواره رحم لانه گزینی کرده و رشد کند. اما در دو درصد از موارد تشخیصی بارداری، تخمک بارور شده در خارج از رحم توقف کرده و بارداری خارج از رحم رخ می دهد.
در این صورت، جنین نمی تواند رشد کند اما به اندازه ای می رسد که منجر به پارگی لوله و خونریزی می شود.
در این صورت خطر بسیاری جان مادر را تهدید می کند. زنی که علائم بارداری خارج از رحم دارد باید هرچه سریع تر به فوریت های پزشکی مراجعه کند.
در اکثر موارد، تخمک بارور شده به لوله فالوپ وصل می شود اما در موارد نادر:
- سلول تخمک در تخمدان، کانال سرویکال یا حفره شکمی مانده و رشد می کند
- یک یا چند تخمک در رحم رشد می کنند در حالی که همراه با آن تخمک دیگر (یا چندین تخمک) در لوله فالوپ سرویکال یا حفره شکمی در حال رشد است.
- در موارد بسیار نادر، بعد از هیسترکتومی، تخمک شروع به رشد در حفره شکمی می کند
بیشتر بخوانید : با 14 تفکر نادرست بارداری آشنا شوید
انواع بارداری خارج از رحم
نوع بارداری خارج از رحم بستگی به محل کاشت تخمک بارور شده دارد.
بارداری در لوله های فالوپ
بارداری در لوله های فالوپ به سه زیر شاخه تقسیم می شود:
- آمپولاری (در وسط لوله فالوپ) که ۸۰ درصد از بارداری های خارج از رحم را تشکیل می دهد
- ایستمی (در بخش بالایی لوله فالوپ و نزدیک به رحم) که ۱۲ درصد از بارداری های خارج از رحم را تشکیل می دهد
- فیمبرال (در انتهای لوله فالوپ) که حدود ۵ درصد از بارداری های خارج از رحم را تشکیل می دهد
لوله فالوپ ساختاری شکننده و ظریف دارد که از مژک تشکیل شده است. همچنین حاوی سلول های تولید کننده مخاط است که با همکاری یکدیگر، تخمک لقاح یافته را به رحم می رانند.
بعد از حدود ۴ روز لانه گزینی رخ می دهد. گاهی اوقات انتقال جنین به رحم کند است که دلیل آن احتمالاً التهاب یا عفونت لوله فالوپ باشد.
گاهی هم هیچ دلیل مشخصی وجود ندارد. در چنین مواردی، لانه گزینی در لوله فالوپ اتفاق می افتد.
حدود ۹۵ درصد از بارداری های خارج رحمی در لوله فالوپ رخ می دهند.
سایر انواع بارداری های خارج از رحم
انواع دیگری از حاملگی خارج از رحم وجود دارد که همگی نادر هستند:
بارداری بینابینی : این بارداری در بخشی از لوله فالوپ که در دیواره رحم قرار گرفته رخ می دهد.
عموماً تشخیص دشوار و خطرناک است چون بیشتر پیشرفت می کند و پارگی به دنبال دارد. در این صورت به لوله فالوپ و دیواره رحم آسیب می زند.
بارداری خارج از رحمی در دهانه رحم : بارداری در دهانه رحم (مسیر بین رحم و واژن) یکی از نادرترین شکل های بارداری خارج از رحم بوده و خطر مرگ به علت خونریزی واژن را به همراه دارد.
علت این خونریزی شدید، جدا شدن بافت حاملگی خارج از رحم از دهانه رحم است که رگ های خونی زیادی دارد.
بارداری خارج از رحمی در تخمدان : تشخیص این نوع بارداری تقریباً مشکل است چون شباهت زیادی به حاملگی خارج از رحم در لوله فالوپ متصل به تخمدان دارد.
این نوع بارداری معمولاً تا زمان جراحی تشخیص داده نمی شود و برداشتن کامل یا جزئی تخمدان لازم خواهد بود.
بارداری خارج از رحم در اسکار سزارین : این بارداری وقتی رخ می دهد که تخمک بارور در اسکار ناشی از سزارین لانه گزینی انجام دهد.
بارداری می تواند در خارج از رحم یا داخل دهانه رحم اتفاق بیفتد. همچنین همین امر منجر به خونریزی شدید داخلی یا واژینال می شود.
در برخی از موارد، جنین ممکن است تا زمان تولد زنده بماند اما در این صورت خطر خونریزی شدید مادر و برداشتن رحم (هیسترکتومی) افزایش می یابد.
بارداری داخل دیواره ای (Intramural) : بارداری غیر قابل تشخیصی که در خارج از حفره رحم ایجاد می شود اما در دیواره عضلانی آن لانه گزینی صورت می گیرد.
با وجود اسکار رحم یا آندومتریوز (پوشش داخل رحم وارد دیواره عضلانی می شود) احتمال بروز این نوع بارداری بیشتر خواهد شد.
بارداری شکمی : بارداری های رخ داده در شکم ابتدا در لوله فالوپ ایجاد می شوند یعنی قبل از جدا شدن از دیواره لوله فالوپ و ورود به حفره شکمی که دوباره به هم می چسبد.
در واقع چند هفته طول می کشد تا علائم ظاهر شوند.
بارداری هتروتوپیک : این بارداری در واقع وقوع همزمان حاملگی داخل رحمی و خارج از رحمی است.
جنین داخل رحمی در حدود یک سوم موارد و پس از درمان بارداری خارج از رحم، قابلیت زنده ماندن تا زمان تولد را دارد.
علت حاملگی خارج از رحم
بارداری خارج از رحم معمولا به علت آسیب لوله های فالوپ ایجاد می شود. تخمک بارور شده نمی تواند به رحم برسد و بنابراین مجبور است به دیواره رحم بچسبد.
عوامل محرک بارداری‌های خارج از رحم عبارتند از:
- سیگار کشیدن (هرچه بیشتر سیگار بکشید خطر بروز بارداری خارج از رحم افزایش می یابد)
- التهاب اندام های لگن (در نتیجه کلامیدیا یا سوزاک) که منجر به شکل گیری بافت اسکار در لوله فالوپ می شود
- آندومتریوز که سبب شکل گیری بافت اسکار در لوله های فالوپ می شود
- قرارگیری در معرض استروژن مصنوعی قبل از تولد
- سابقه بارداری خارج از رحمی
برخی مداخلات پزشکی ممکن است خطر بارداری خارج از رحم را افزایش دهند:
- جراحی های انجام شده روی لوله های فالوپ در اندام های لگن یا برای حذف بافت اسکار
- درمان ناباروری
بارداری خارج از رحم با مصرف داروهای مربوط به تخمک گذاری هم مرتبط است. دانشمندان هنوز هم نمی دانند چه عواملی باعث بروز بارداری خارج از رحم می شود یعنی مصرف هورمون ها یا آسیب به لوله های فالوپ.
اگر باردار هستید و درباره خارج رحمی بودن آن شک دارید، باید توسط پزشک کامل معاینه شوید.
پزشکان همیشه درباره عوامل خطرساز بارداری خارج رحمی توافق ندارند اما قطعا خطر بروز آن با وجود سابقه قبلی یا بارداری با IUD افزایش می یابد.
عوامل خطرساز بارداری خارج از رحم
- بیماری های آمیزشی مثل کلامیدیا و سوزاک مخصوصاً اگر درمان نشده باشند
- بیماری های التهابی لگن به علت بیماری های آمیزشی یا عفونتی دیگر
- سیگار کشیدن
- سابقه بارداری خارج از رحمی که خطر بروز مجدد را افزایش می دهد اما به معنای وقوع حتمی آن نیست
- جراحی لوله های فالوپ
- درمان های ناباروری
- بارداری در ۳۵ سالگی و بالاتر
تشخیص حاملگی خارج از رحم
در صورت درد شکم در زنان با سنین باروری، احتمال بارداری خارج از رحم را در نظر بگیرید.
با این حال، ویژگی های بالینی آن غیر اختصاصی بوده و در بیماری های دیگر مشاهده می شود:
- سقط
- کیست تخمدان (که به هموراژی کیست، تورشن یا پارگی اشاره می کند)
- بیماری حاد التهابی لگن
- عفونت مسیر ادراری
- آپاندیسیت
- دیورتیکولی
درمان بارداری خارج از رحم
درمان بارداری خارج از رحم عبارتند از:
درمان دارویی
اگر بارداری در مراحل اولیه است و هیچ نشانه ای از خونریزی وجود ندارد، پزشک تزریق متوترکسات را جهت توقف بارداری تجویز می کند.
یک یا چندین دوز ضروری خواهد بود. پزشک آزمایش خون منظم برای چند هفته متوالی تا زمان قطع HCG در خون تجویز می کند.
جراحی
جراحی درمانی معمول برای بارداری خارج از رحم است. وقتی تخمک در یکی از لوله های فالوپ قرار می گیرد، کل یا بخشی از لوله آسیب دیده برداشته یا ترمیم می شود.
هر زمان که ممکن باشد، مخصوصاً در موقعیت غیر اورژانسی پزشک لاپاروسکوپی انجام می دهد.
مدیریت انتظاری
گاهی اوقات پزشک منتظر می شود تا ببیند بارداری خارج از رحم خود به خود رفع می شود یا خیر.
این بارداری باید در روزهای اولیه باشد، بدون علائم و سطح پایین HCG.
درمان، نیازمند نظارت منظم بوده و آزمایش های مرتب خون و سونوگرافی های متعدد انجام می شوند.
همچنین احتمال پارگی لوله فالوپ وجود دارد.
برای مشاوره با پزشک در مورد هر گونه مشکل در بارداری خارج از رحم مانند مشکلات هورمونی، نفس تنگی، کم خونی و انجام مراقبت های بارداری در تهران به کلینیک دکتر عاطفه نظری متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.
شماره تلفن های تماس برای دریافت نوبت
09036830686 – 02165833148 – 02166661879
سایر اطلاعات تماس همراه با آدرس کلینیک صفحه تماس با ما
